Microsoft Word лотинча девиант хулқ-атвор психологияси rtf

Progon – kelib tushgan maxfiy axborot. 
Ramslar – ziddiyat. 
Aylanib  ketmoq  –  jazo  muddatini  o‘tash  vaqtida  yangi  jinoyat 
sodir qilish. 
Qarovchi - qonundagi o‘g‘ri bo‘lmagan paytda o‘g‘rilik qonuniga 
rioya etilishini kuzatuvchi mahkum. 
Kuydirmoq - ochmoq, tutib bermoq. 
  Stukach – josus, xabarchi. 
Suka - qonundagi o‘g‘rilardan nari ketgan sotqin. 
Sxodka  –  qonundagi  o‘g‘rilardan  iborat  norasmiy  oliy  hay’at 
organi. 
Fanich – suv solingan idish, choynak. 
Xata - kamera, o‘g‘rilar makoni. 
Xo‘jayin – zona boshlig‘i. 
Shkonka – uxlash joyi. 
Shunday  qilib,  Lombrozo  va  uning  izdoshlari  tomonidan  kashf 
etilgan,  ko‘pgina  keltirilgan  deviant  shaxsning  shakllanishiga  ta’sir 
ko‘rsatuvchi  biologik  omillarning  belgilari  bugungi  kunda  ham 
kuzatilmoqda  va  jinoyat  olami  vakillarining  aksariyatida  aniqlan-
moqda. 
Psixologiya  mustaqil  fan  sohasiga  ajratilganidan  so‘ng  biologik 
jinoiy  axloqqa  ta’siri  to‘g‘risidagi  masala  muammoni  hal  etishning 
yanada  yuqori  darajasida  ko‘tarilmoqda.  Axloqning  sababiy  asoslan-
ganligi  vazifasi  shaxsning  ruhiy  hayotida  statik  va  dinamik,  ya’ni 
konstantali  va  o‘zgaruvchanlikning  dialektik  nisbati,  bu  omillarning 
deviant axloqqa ta’siri haqidagi masalani qo‘yishga olib keladi. Taniqli 
olim  K.  Yaspers  bu  muammoni  quyidagicha  ta’riflagan:  «Shunday 
bazisli  sifatlarni,  odamlarning  axloqi  va  faoliyatidagi barcha  tashvish-
larda mavjud bo‘ladigan o‘tkir, biroq mazmunan o‘ziga xos bo‘lmagan 
nimadir topish kerakki, ular ming yillar davomida biologik mohiyatini 
o‘zgartirmasin»
1
. 
Nemis psixologi E.  Krechmer bu muammoni qisman bo‘lsada hal 
etishga harakat qilib, konseptual ravishda bunday tug‘ma komponentni 
somatik  va  psixik,  sog‘lik  va  kasallik  orqali  aloqani  saqlab  qolish 
mumkin  bo‘lgan  shaxsning  tana  tuzilishi  sifatida  ifodaladi.  Krechmer 
                                                
1
 Qarang: Карл Ясперс Ностальгия и преступления — М.,  СПб. – 1996. 
— 352 с.
 

---

 
32 
tomonidan  tegishli  ravishda,  deviant  shaxs  ham  uning  tomonidan 
yaratilgan  konstitutsiyaviy  tipologiya  yoki  shaxsning  tuzilishi 
to‘g‘risidagi  ta’limotlar  doirasida  ko‘rib  chiqildi.  Krechmerning 
mavjud  yondashuvlarga  nisbatan  inson  klassifikatsiyasini  tuzishdagi 
ustunligi  shunda  namoyon  bo‘ldiki,  hamma  odamlarga  xos  bo‘lgan 
umumiy  narsa  kabi  ifodalangan  turlar  asosiga  va  o‘z  xarakterologik 
tuzilmalari (bu an’analarning xususiy namoyon bo‘lishi) asosiga inson 
ruhiyatining 
dinamik 
qarama-qarshiliklarini  qo‘ydi. 
Individual 
xususiyatlarni chuqur tahlil qilish yo‘li bilan u shaxsning ruhiy hayoti 
negizida  u  yoki  o‘zga  shaxsni  xarakterlovchi  dialektik  ikkita  qarama-
qarshi  yo‘nalishdagi  an’analar  mavjudligini  taxmin  qildi.  Krechmer-
ning  mazkur  konstitutsiyaviy  ta’limoti  odamlarni  flegmatiklar, 
xoleriklar,  melanxoliklar  va  sangviniklarga  ajratishga  qaraganda 
shaxsning  psixologik  xususiyatlarini  tushunishga  sezilarli  ravishda 
yaqinroq keladi. 
Krechmer  tomonidan  ajratilgan  shizoidli  va  sikloidli  turlar  – 
shaxsga  tegishli  astenik  va  piknik  tana  tuzilishiga  asoslangan.  Bunda 
ular  endi  shaxs  xususiyatlarining  oddiygina  ta’rifi  bo‘lmaydi,  balki  u 
yoki  bu  darajada  o‘zlarida  diametral  qarama-qarshi  an’analarni 
uyg‘unlashtiradi.