Microsoft Word Курылыс машиналары лекция материаллары doc

Жүрис бөлиминиң тартыў күшлерин есаплаў, техника
- экономикалық 
көрсеткишлерин есаплаў.
 
Машиналардың тартыў күшлерин есаплаўда машина ҳәрекетине кери тәсир 
етиўши күшлерди, двигателден механизмге берилетуғын күшлерди, жүритпениң 
топырақ пенен тийисиўин анықлаў керек. 
Машиналардың ҳәрекетлениўиндеги қарсылық: 
в
u
у
пов
пер
p
W
W
W
W
W
W
W






бунда: 
p
W
- машинаның жумысшы органына тасир етиўши қарсылық; 
пер
W
- жүритпениң ҳәрекетлениўине болған қарсылығы; 
пов
W
- машинаның бурылыўына болған қарсылық; 
у
W
- жолдың қыялығына байланыслы қарсылық; 
u
W
- машинаның тезликке көтерилиўинде оның инерция қарсылығы; 
W
- самалдың қарсылығы. 
Машинанын жумысшы органы қарсылығы, машина типине ҳәм атқаратугын 
хызметине, орынлайтуғын жумыс түрине, жумысшы орган конструкциясына ҳәм 
басқада факторларға байланыслы болады. 
Машинаның ҳәрекетлениўине болған қарсылық көплеген факторларға 
байланыслы, сонлықтан оны аналитикалық түрде анықлаймыз. 
fGм
W
пер

. 
бунда: f - жүритпениң ҳәрекетлениўиндеги қарсылық коэффиценти; 
G
м
- машинаның аўырлық күши. 

---

14
Гусеницалы тракторлардың, бурылыўындағы қарсылық гусеница тәсиринде 
топыраққа жылыстырыў ямаса кесиўге кететуғын энергия шыгыны менен 
анықланады. Жабысыўшы майдаланған топырақлар ушын: 
пер
пов
W
W
)
7
,
0
...
4
,
0
(

. 
Пневмодөңгелекли машиналардың бурылыўындағы қарсылығы тегис қатты 
жерлерде жүдә аз, сонлықтан есапқа алынбайды, ал бос майда топырақлы жерлер 
ушын: 
пер
пов
W
W
)
5
,
0
...
25
,
0
(

. 
Жол қыялығы бойынша (төмен түсиў ҳәм жоқары шығыў) қарсылығы. 

sin
Gм
W
y

. 
бунда: 
 -машина жолындағы көтерилиў мүйеши; 
+ машинаның жоқары;
- машинаның төмен қарай ҳәрекетлениўин билдиреди. 
Тезликке көтерилиўиндеги инерция қарсылығы: 
a
r
I
m
W
и
)
(
2


. 
бунда: m- машинаның массасы; 
I - жүритпениң берилис механизмлери массасының айланыс ҳәрекети 
инерция моменти; 
r - берилис дөңгелегиниң радиусы; 
а – машинаның тезлениўи. 
Самал басымы қарсылығы: 
в
в
q
S
W


. 
бунда: S - машинаның самал тәсир етиўши бетлериниң толық майданы; 
q
в
- самал басымы. 
Қазыў жумыслары процессии ўақтындағы ҳәрекетлениў қарсылығы: 
Gм
f
W
W
p
1


. 
бунда: f
1
- қазыў ўақтындағы ҳәрекетлениў қарсылығы коэффиценти, f
1
= (1,1…1,3) f.
Барлық машиналардың ҳәрекетлениў жағдайы төмендеги теңлеме менен 
анықланады. 
cц
o
oд
P
P
W
,


бунда: P
од
- машинаның двигателинен берилис арқалы алатугын барлық
жүритпелердеги қоршаў күши; 
P
о.сц.
- тийисиў болған жағдайда барлық жүритпелерге суммарлық
қоршаў күши. 
g
з
g
oд
N
P



бунда: N
g
- механизмди ҳәрекетлендириўши двигатель қуўатлылығы; 
υ - ҳәрекетлендириўши тезлик; 

---

15
η
g
-ҳәрекетлениўши механизмниң улыўма ПЖК. 

м
cц
o
G
P

,
бунда: φ – тийкары менен ҳәрекетлениўшиниң тийисиў коэффиценти. 
Егер P
о.сц.
< P
од
< W болса, машинада буксования болады. 
Егер 
P
о.сц.
≥ 
P
од
болса, 
машина 
орнынан 
жылжымайды, 
яғный 
ҳәрекетлендириўши күш жетерли емес.