Microsoft Word korxona iqtisodiyoti o`quv qo`llanma tdiu lot doc

Xususiy aylanma mablag`lar bilan ta`minlanganlik koeffitsienti (K_os) korxonaning barqaror ishlab chiqarish-xo`jalik faoliyatini yuritish uchun zarur bo`lgan aylanma vositalar mavjudligini tavsiflaydi. SHuningdek u, korxona egalari va kreditorlar manfaatlaridagi munosabatlarni qam aks ettiradi. Mazkur koeffitsient quyidagi formula asosida qisoblanadi:

Bu erda:
К_ос 
П₁  А₁

А₂

A₁ – uzoq muddatli aktivlar (asosiy vositalar, kapital qo`yilmalar, nomoddiy aktivlar va qokazo).
Ko`rsatkichlar tizimini tayyorlagan mualliflar tomonidan korxonaning to`lovga qobiliyatligi yoki nochorligini aniqlovchi parametrlar belgilab berilgan. Masalan, to`lov qobiliyati koeffitsienti qamda xususiy va qarzga olingan mablag`lar nisbati koeffitsienti 2 dan kichik bo`lsa (K_pl<2; K_ss<2), moliyaviy mustaqillik koeffitsienti 0,5 dan kichik bo`lsa (K<sub>fn</sub><0,5), xususiy aylanma mablag`lar bilan ta`minlanganlik koeffitsienti 0,1 dan kichik bo`lsa (K_os<0,1) korxonalar nochor deb topiladi. Korxona nochorligi, demak, xo`jalik faoliyatining samarasizligi to`g`risidagi yakuniy qaror, nochorlik parametrlarining umumiy summasi 4,6 dan kichik bo`lgan qolda qabul qilinadi.
Xo`jalik faoliyati samaradorligini oshirish juda qam murakkab jarayon bo`lib, buning qamma uchun to`g`ri keluvchi yagona yo`li mavjud emas. Qar bir korxona bu masalani echishda o`z imkoniyatlari va yuzaga kelgan iqtisodiy shart-sharoitlaridan kelib chiqqan qolda qarakat qiladi. Biroq barcha qollarda qam samaradorlikning asosida foydani maksimallashtirish yoki xarajatlarni minimallashtirish yotadi.
SHartli misol keltirib o`tamiz. Aytaylik, korxonaning 10 mln so`m miqdorida mablag`i bo`lib, bu mablag`larni ishlab chiqarishni kengaytirishga sarflash mo`ljallangan. Qisob-kitoblar shuni ko`rsatadiki, korxona 10 mln so`m sarf qilganda qo`shimcha 11 mln so`mlik maqsulot ishlab chiqaradi, ya`ni foyda 1 mln so`mni yoki qo`shilgan kapitalning 10 % qismini tashkil qiladi.

Agarda korxona ushba mablag`ni bankka yiliga 12 %li depozit qisobiga qo`yganida, foizlar uchun 1,2 mln so`m foyda olgan bo`lar edi. Demak, muqobil xarajatlarni qisoblaganda korxona 0,2 mln so`m miqdoridagi qo`ldan chiqarib yuborilgan foydani qam qisobga olishi lozim. Biroq ishga bunday yondashishning, bugungi bozor munosabatlari sharoitlarida keng tarqalgan bunday usulida, ya`ni eng ko`p foydaga ega bo`lish tamoyili asosidagi usulda, korxona foydani maksimal darajaga chiqarsada, ishlab chiqarishni kengaytirishga erisha olmaydi. Ishlab chiqarishni kengaytirish esa, barchaga ma`lum bo`lganidek, iqtisodiyotning rivojlanishi uchun eng muqim talablardan biri qisoblanadi.

3.