Microsoft Word конструкция doc qisqartirilgan doc

21-rasm.
 
Po‘latlarning yumshatish va normallash temperaturalarini 
uglerod miqdoriga qarab belgilash grafigi. 
Agar ichki zo‘riqish kuchlanishlari katta bo‘lsa, buyum 
darz ketishi mumkin. Shu sababli po‘latlarni toblash rejimini 
belgilashda ularning markasiga, shakliga, o‘lchamlariga, de-
vor qalinligiga katta e’tibor bermoq lozim. Amalda toblash 
muhiti sifatida sovuq suv, tuz eritmalari, ishqorlardan foyda-
laniladi.
 

---

87 
4. Bo‘shatish. 
Toblangan po‘lat buyumlarni ichki 
zo‘riqish kuchlanishlardan holi etish, struktura barqarorligini 
oshirish bilan qovushoqroq etish maqsadida olib boriladi. 
Buning uchun toblangan buyumlarni As, kritik tempera-
turadan pastroq temperaturagacha qizdirib, shu tempera-
turada ma’lum vaqt saqlab turilgandan keyin sekin sovitiladi. 
21-rasmda uglerodli po‘latlarning yumshatish va normal-
lash temperaturalarini uglerod miqdoriga qarab belgilash 
grafigi keltirilgan. 
22-rasmda esa uglerodli po‘latlarning toblash temperaturasini 
uglerod miqdoriga ko‘ra belgilash, toblangandan keyin past 
temperaturali bo‘shatish rejimlari grafigi umumiy holda keltirilgan. 
Agar po‘lat buyumlarni termik ishlashda qizdirishning umumiy 
vaqtini – 
τ
u
harfi bilan, buyumni zarur temperaturagacha qizdirishga 
sarflangan vaqtni – 
τ
k
bilan, ularni shu temperaturada saqlash vaqtini – 
τ
s
harflari bilan belgilasak, unda 
τ
u
= 
τ
k
+ 
τ
s
, min. teng bo‘ladi. 
22-rasm.
 
Po‘latlarning toblash va yumshatish temperaturasini 
uglerod miqdoriga ko‘ra belgilash grafigi. 
Po‘lat 45ni toblash va 
bo‘shatish diagrammasi 

---

88 
Buyumlarning zarur temperaturagacha qizdirish vaqti esa 
pech temperaturasiga, buyum materialiga, shakliga, o‘lcham-
lariga va uni pechga joylash xarakteriga bog‘liq. Umumiy 
holda uni quyidagi empirik formula bo‘yicha aniqlash 
mumkin: 
τ
к
= 0,1 K
1
-K
2
-K
3
-D, 
bu yerda, K
1
– muhit koeffitsiyenti (gaz muhit uchun 2, tuz 
eritmasi uchun 1, metall eritmasi uchun 0,58); K
2
– shakl 
koeffitsiyenti (silindr shakli uchun 2, shar uchun 1); K
3
– 
qizdirish koeffitsiyenti (bir tomonlama qizdirilsa 4, har 
tomonlama qizdirilsa 1); D – buyumning o‘lchami (maksi-
mal qirqimning minimal o‘lchami) mm. 
Buyumlarning zarur temperaturada saqlash vaqti esa 
uglerodli po‘lat buyumlar kesimining har bir millimetriga 
1,0-1,5 minut, legirlangan po‘lat buyumlar uchun ~ 2–2,5 
minut olinadi. Albatta, aniq buyumlar uchun 
τ
u
vaqtiga 
tajriba asosida aniqliklar ham kiritiladi.