Microsoft Word конструкция doc qisqartirilgan doc

Seriyasi 
Shakli 
Kam 
Ko‘p Oddiy 
Murakkab 
Kulrang cho‘yanlar 
1,0 
0,4-0,6 
1,0 
1,8-2,2 
Uglerodli po‘latlar 
1,0 
0,4-0,6 
1,0 
1,5-2,0 (3-4) 
Bolg‘alanuvchi 
cho‘yanlar 
Alyuminiy qotishmalar 
1,0 
0,4-0,6 
1,0 
1,2-1,5 (2-3) 
Legirlangan po‘latlar 
1,0 
0,4-0,6 
1,0 
8,0-10,0 (16,0-
20,0) 
1,0 
0,4-0,6 
1,0 
6,0-8,0 va undan 
ortiq 
 
XVI bob. 
QOLIPLAR XILI, ULARNING 
MATERIALIGA QO‘YILADIGAN TALABLAR, 
TARKIBI, TAYYORLASH USULLARI
 
l-§. Qolip va ularning xillari
Quymalar olish uchun suyultirilgan metall, quymani 
tashqi shakliga va o‘lchamlariga yaqin qilib tayyorlangan 
qolipga quyish kanallar tizimi orqali kiritiladi. 
Olinuvchi quymaning materiali, shakli, o‘lcham-lari, 
seriyasi va boshqa ko‘rsatkichlariga qarab qoliplar turli 
materiallardan tayyorlanadi. Masalan, cho‘yan va po‘lat 
quymalar uchun qolip materialining 80% ga yaqini qum va 
gillardan iborat bo‘ladi. 
Qoliplar ish muddatiga ko‘ra bir marta, bir necha marta 
(muvaqqat) va ko‘plab quymalar olishga yaroqli xillarga 

---

113
ajratiladi. 
Bir marta quyma olishga yaroqli qoliplar asosi kvars 
qumi, gil va tegishli xossalarga erishish uchun qo‘shiladigan 
materiallar (masalan, grafit, kvars kukuni, yog‘och qipig‘i, 
mazut va boshqalar) suv bilan qorishtirib tayyorlansa, 
muvaqqat qoliplar yuqori temperaturaga chidamli materiallar 
(shamot, magnezit, asbest va boshqalar) kukunlarini gil bilan 
qorishtirib tayyorlanadi. Doimiy qoliplar esa cho‘yan, po‘lat, 
ba’zan esa mis hamda alyuminiy qotish-malaridan 
tayyorlanadi. 
Bir marta quyma olishga yaroqli qoliplarni esa nam va 
quritilgan xillarga ham ajratiladi. 
Nam qoliplar. 
Bu qoliplar qum va gillardan tayyorlanib, 
ularning tarkibida 10–12% gacha gil bo‘ladi. Nam qoliplar 
yuqori plastiklikka ega bo‘lib, ulardan quymalar oson 
ajraladi. Bunday materialdan qolip tayyorlash birmuncha 
oson bo‘lib, narxi ham arzondir. Nam qoliplarning asosiy 
kamchiligi mustahkamligining pastligidir. Shu sababli nam 
qoliplardan mayda va o‘rtacha quymalar olishdagina 
foydalaniladi.