Microsoft Word kompyuter yordamida termodinamika qonunlarini organish

2. Izobarik jarayon (p = const).

  

Izobarik jarayon bosim o’zgarmas bo’lganda sodir bo’ladi. Porshen erkin 

harakatlanadigan silindr ichidagi gazni isitish yoki sovutishda izobarik jarayon 

sodir bo’ladi. 

Izobarik  jarayonda  solishtirma  issiqlik  sig’imini  C

p

  deb  belgilasak,  u 

holda, 

---

 

48

dT

C

dQ

p

=

 

Gaz  hajmi  V

1

  dan  V

2

  ga  o’zgarganda  bajarilgan  ish  quyidagiga  teng 

bo’ladi: 

∫

−

=

=

2

1

)

(

1

2

v

v

v

v

P

Pdv

A

 

Izobarik  jarayonga  termodinamikaning  birinchi  qonuni  quyidagi 

ko’rinishda yoziladi: 

dA

dU

dT

C

p

+

=

 

3. Izotermik jarayon (T = const) 

Izotermik jarayon tenglamasi Boyl-Mariott qonunidan iborat:  

const

PV =

   , 

Izotermik jarayonida bajarilgan ishni aniqlaymiz:  

∫

∫

=

=

=

=

2

1

2

1

1

2

1

2

ln

ln

V

V

V

V

P

P

RT

V

V

RT

V

dV

RT

PdV

A

 

Izotermik jarayonga termodinamikaning birinchi qonuni 

dA

dQ =

 

ko’rinishga ega bo’ladi. 

 

4. Adiabatik jarayon 

Tashqi  muhit  bilan  issiqlik  almashmaydigan  jarayon  adiabatik  jarayon 

deb ataladi. 

 

Adiabatik  jarayonda  ideal  gaz  parametrlarini  o’zaro  bog’laydigan 

tenglamani topishga harakat qilamiz. Termodinamikaning birinchi qonunidagi  

PdV

dU

dQ

+

=

 

ideal  gaz  ichki  energiyasi  o’zgarishini  izoxorik  issiqlik  sig’imi  orqali 

ifodalaymiz: 

PdV

dT

C

dQ

v

+

=

 

---

 

49

adiabatik jarayon uchun 

0

=

dQ

, u holda 

0

=

+ PdV

CvdT

 

Dasturni  ishga  tushirsak  ekran  rasmdagi  ko’rinishni  oladi.  U 

izojarayonlarni  tanlash  hamda  animatsiyani  “Boshlash”,  “To’xtatish”  va 

“Chiqish”  tugmalaridan  tashkil  topgan.  U  yerdan  ixtiyoriy  jarayonni  tanlab  va 

“Boshlash”  tugmasini  bosib,  mazkur  jarayonni  kuzatish  hamda  bu  jarayon 

haqida ma’lumotlar olish mumkin. 

 

 

Dasturning  o’ziga  xos  afzal  tomonlari  shundaki,  u  “*.exe”  kengaytmali 

bo’lganligi  uchun  har  qanday  kompyuterda  ishlatish  mumkin,  xotiradan  juda 

kam  joy  egallaydi.  Foydalanuvchi  uni  ixtiyoriy  tezlikda  va  hohlagan  marta 

qaytarib ishlatib ko’rishi, mustaqil xulosalar chiqarishi mumkin. Rangli va jonli 

tarzda namoyish etilgani uchun foydalanuvchini o’ziga jal qiladi.