Microsoft Word Ko‚chmas mulkka investitsiyalash doc

Ipotekaviy kreditlashning xususiyatlari.  Ipotekaviy kredit – bu 
ma’lum ko‘chmas mulk bilan ta’minlangan kredit hisoblanadi. Ipoteka-
viy kreditlash – bu ko‘chmas mulkni garovga qo‘yish bilan kreditni taq-
dim etilishidir. Ipotekaviy kreditlashning joriy tizimini yaratish, ipoteka-
viy kapitalning birlamchi va ikkilamchi bozorlarini rivojlantirish bazasi-
da mumkin bo‘ldi. 

---

 
95
Ipoteka kapitalining birlamchi bozori qarz kapitalini taqdim etuv-
chi kreditorlardan, ko‘chmas mulkni savdo faoliyatiga investitsiyalash 
va foydalanish uchun sotib oladigan qarzdor – investorlardan iboratdir.  
Ikkilamchi bozor – birlamchi bozorda chiqarilgan, garovlarni 
sotish – sotib olish jarayonini qamrab oladi. Ipotekaviy kapitalning ikki-
lamchi bozorining eng muhim vazifasi – birlamchi kreditorlarga garovni 
sotish, olingan vositalarga esa mahalliy bozorda boshqa kreditlarni taq-
dim etish imkoniyatini yaratishdir. 
Ipotekaviy kreditlashning afzalligi shundaki, qarz oluvchi kreditni 
qaytarmasa, kreditor ko‘chmas mulkni taqsimlash bo‘yicha o‘zicha yo‘l 
tutishga haqqi bor. Ko‘chmas mulk uzoq muddatli ekanligi va uning 
narxi anchagina barqaror ekanligini hisobga olib, kreditorda ssudani 
qaytarilmasligi xavfi kamroq va moliyaviy manbalarni uzoq muddatga-
cha chiqarishga asos mavjud. 
Ipoteka kreditini olish kredit kelishuvi bo‘yicha majburiyatlarni 
bajarish bilan bog‘liqdir. Shuning uchun bunday kreditni olishda poten-
sial qarz oluvchiga quyidagilarni tahlil qilish kerak bo‘ladi: 
– kvartira uchun birlamchi to‘lovni to‘lashga yoki kvartirani sotish – 
sotib olish bo‘yicha bitimlarni tuzish bilan bog‘liq xarajatlarni qoplashga 
(kelishuvni Davlat reestrida ro‘yxatdan o‘tkazish uchun to‘lov, shartno-
mani notarius tasdig‘i),sug‘urta shartnomalarini tuzish uchun pul vosita-
larini yetarlicha ekanligi; 
– kredit shartnomasi bo‘yicha muddatli to‘lovlarni amalga oshir-
gandan so‘ng yashashni ta’minlash uchun zarur vositalar qoladimi; 
 –  kreditlash  muddati  ichida daromadlar tushishi kutilmayaptimi, 
mavjud ishni yo‘qotganda, boshqa to‘lovi avvalgisidan past bo‘lmagan 
ishni tez topish imkoni bormi; 
– so‘nggi 2 yil ichida uzluksiz mehnat staji mavjudmi va ishdan 
bo‘shash va ta’til sabablari nima va turar-joyga oid joriy majburiyatlar 
o‘z vaqtida bajarilyaptimi: kommunal xizmati, telefon, elektrenergiya 
to‘lovlari (bank tomonidan tekshiriladi); 
– qo‘shimcha ta’minot sifatida ishlatilishi mumkin bo‘lgan, ko‘-
chuvchi va ko‘chmas mulk shaklidagi aktivlar mavjudmi (avtomobillar, 
garaj, dala-hovli, boshqa kvartira). 
Ipotekaviy kreditlashning asosiy muammosi – uzoq muddatli mo-
liyaviy manbalarning yo‘qligi. Uzoq muddatli vositalarning manbalari-
dan biri shaxsiy kirituvchilar kiritmasi. Ammo hozirda aholida savdo va 
umumiy banklarga ishonchi yo‘qolgan. 1998 yildagi moliyaviy-iqtisodiy 

---

 
96
inqiroz aholining real daromadlarining pasayishiga, kiritmalarni qadrsiz-
lanishi, jamg‘arma bankka shaxsiy kiritmalarni chiqib ketishiga olib keldi. 
Yana bir muammo – potensial qarz oluvchining, o‘zining real daromadi-
dan chiqqan holda to‘lovga qobiliyatining yo‘qligidir. Soliq yukining 
haddan tashqari ekanligidan iqtisodiyotda qora sektor ulushi ulkanroq-
dir, shuning uchun potensial qarz oluvchilarning rasmiy daromadlari 
katta emas, bu esa savdo banklarini kreditlar bo‘yicha qarorlar qabul 
qilishini qiyinlashtiradi. O‘ylab qo‘yilgan davlat soliq siyosati aholini 
ipotekaviy kreditlashda real daromadlarni “qorong‘udan” olib chiqish 
imkonini beradi.