Microsoft Word kasbiy psixologiya \355.\355.\355



Download 4,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet284/558
Sana05.07.2021
Hajmi4,45 Mb.
#109653
1   ...   280   281   282   283   284   285   286   287   ...   558
Bog'liq
kasbiy psixologiya

tafakkur deb ataydilar. 
  Shunday  qilib,  abstrakt  tafakkur  orqali  narsa  va  hodisalarni  bevosita  idrok  qilish  mumkin 
bo’lmagan xususiyatlari, o’zaro munosabatlari aniqlanadi, u yoki bu sohaga oid qonuniyatlar ochiladi, 
sabab-oqibat bog’lanishlari aks ettiriladi. 
  Voqelikni o’zlashtirish vositasi bilan real narsa va hodisalarni yaratilishiga  
yo’naltirilgan  fikr  yuritiladi.  U  qo’yilgan  amaliy  va  nazariy  vazifalarni  yangi  usullar  bilan  hal 
qilish, ongimizda yangi tasavvur, tushuncha va hukmlar hosil qilish, muayyan yangi narsalar yaratish 
bilan  bog’liq  murakkab  tafakkur  jarayonidir.  Amaliy  tafakkur  jarayonining  davomi  ish-harakatlarini, 
aqliy  harakatlarni  tasavvur  qilishda,  fikrlashda  namoyon  bo’ladi.  Masalan,  talabalar  faoliyatidagi 
konspekt  yozish,  referat  tayyorlash,  kurs  va  diplom  ishi  ustida  ishlash  kabilar  amaliy  tafakkurga 
yaqqol misoldir. 
  Muayyan  fikrni  chin  yoki  yolg’onligini  ob'ektiv  dalillar  bilan  isbotlash  o’rniga,  inson 
shaxsining  ijobiy  yoki  salbiy  sifatlari  bilangina  cheklanib  qolishdan  iborat  tafakkur  turi  avtoritar 
tafakkur  turi  deb  ataladi.  U  ko’pincha  odamlarning  muayyan  soha  bo’yicha  bilim  saviyasining, 
darajasining  cheklanganligidan  va  mustaqil  fikr  yuritish  qobiliyatining  yetarli  darajada 
o’smaganligidan  dalolat  beradi.  Shuningdek,  psixologiyada  bir-birlari  bilan  o’zviy  ravishda 
bog’langan mulohaza yuritishdan iborat tafakkur jarayonini diskursiv tafakkur deb ataladi.  
  Ijodiy  tafakkur  -  murakkab  bilish  faoliyatidan  biri  bo’lib,  tadrijiy  ravishda  izchil  o’zaro 
bog’langan  jarayonlardan  tashkil  topadi,  dastavval  savollar  tug’iladi,  vazifa  aniqlanadi,  masalani 
echish  va  savollarga  javob  qidirish  jarayoni  vujudga  keladi.  Inson  oldida  turgan  aniq  vazifa  yoki 
masala  bu  bajarilishi  yoki  hal  qilinishi  zarur  bo’lgan  vazifa  ko’pincha  ifodalanishi  shart  bo’lgan 
maqsadni  ham  aks  ettirib  keladi.  Maqsad  esa  insonning  izlanayotgan  noma'lum  voqelikni  topishga 
gumon va hayajon, shubha qislaridan halos etishga qaratilgan maylidir. 
  Ijodiy tafakkurning navbatdagi tarkibiy qismlari quyidagicha aks ettiriladi:  
qo’yiladigan  savollarga  javob  berish,  masalani  yechishga  yordam  beradigan  yo’llar,  usullar, 
vositalar,  qoidalar  va  ko’nikmalarni  qidirish,  ularni  tanlash  hamda  mazkur  faoliyatda  ularni  tadbiq 
qilish va boshqalar. 
  Ijodiy fikrlashni ta'minlovchi omillar: 
Ψ 
Fikr yuritish faoliyatida eng avval hal qilinishi zarur bo’lgan masala inson tomonidan 
aniqlab olinishi kerak.  
Ψ 
Muammo yoki masalani hal qilish zarur bo’lgan barcha bilimlarni tadbiq qilish uchun 
intilish.  
Ψ 
Masalaga,  muammoga  taalluqli  gipoteza  olg’a  suriladi,  bosqichlar  taxmin  qilinadi, 
yechim  to’g’risida  farazlar  ishlab  chiqiladi,  turli  variantlar  hamda  variasiyalar  haqidagi  mulohaza 
yuritiladi, o’zaro xayolan solishtirib, eng samarali alomatlar ajratiladi va hokazo. 
Ψ 
 Muammo  oldiga  qo’yilgan  farazni  tekshirish  zarurati  tug’iladi.  Muammoni  nazariy 
jihatdan hal qilish uchun ilgari surilgan gipoteza adekvat emasligi, noto’g’ri ekanligi aniqlansa, u fikr 
yuritish ob'ektidan siqib chiqariladi va yangi farazlar, o’ylar taxmin qilinadi yoki o’ylab topiladi.  
Ψ 
Muammo va masalani hal qilish, yechish, olingan natijalarni to’g’riligiga qanoat hosil 
qilish uchun echuvchi, uni tekshirish bilan tafakkur harakatlarini yakunlaydi. 
  PsixologV.A.Kruteskiy  ijodiy  tafakkurni  taraqqiy  ettirish  maqsadida  masalalar  tipologiyasini 
ishlab  chiqib,  turli  yoshdagi  o’quvchilar  o’quv  faoliyatida  sinab  ko’rgan.  Tipologiyaga  kiritilgan 
masalalarni V.A.Kruteskiy turlicha nom bilan ataydi: 
1. 
Savol aniq qilib qo’yilmagan masalalar. 
2. 
Berilganlari yetishmaydigan masalalar. 
3. 
Ortiqcha ma'lumotlari bo’lgan masalalar.  
4. 
Bir necha yo’l bilan yechiladigan masalalar.  
5. 
Mazmuni o’zgarib turadigan masalalar.  


177 
 
6. 
Isbotlashga doir masalalar.  
7. 
Fikrlash, mantiqiy mulohaza yuritishga doir masalalar.  
  Ijodiy  tafakkur  turi  o’zining  samaradorligi  va  dolzarbligi,  universalligi  bilan  boshqa  fikr 
yuritish jarayonlaridan farq qiladi, yangi-yangi muammolarni o’ylab chiqish jarayoni bo’lib, insonning 
bilish faoliyatida yetakchi rol o’ynaydi. 
  Psixologiya  fanida  tafakkurni  realistik  va  autistik  turlarga  ajratiladi.  Realistik  tafakkur 
qurshab  olgan  atrof-muhitni  o’rganishga,  aks  ettirishga  qaratilgan  fikr  yuritish  bo’lib,  u  mantiqiy 
qonun  va  qoidalar  yordami  bilan  voqelikni  in'ikos  qiladi.  Autistik  tafakkur  insonning  hohish  va 
istaqlarini  amalga  oshirish  bilan  bog’liq  ravishda  sodir  bo’ladi.  Amalga  oshirilishi  lozim  bo’lgan 
tafakkur  harakatlari  o’sha  shaxsning  o’z  tilaqlarini  ro’yobga  chiqarishga  yo’naltirilgan  fikr 
yuritilishdan iborat individuallik yoki individualistik tafakkurdir. 
  Masala yechimini qabul qilishga va informasion tayyorgarlik ko’rishga qaratilgan fikr yuritish 

Download 4,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   280   281   282   283   284   285   286   287   ...   558




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish