Microsoft Word kasbiy psixologiya \355.\355.\355

BLIS – O’YIN TEXNOLOGIYaSI 
Ushbu  texnologiya  o’quvchi–talabalarni  harakatlar  ketma–ketligini  to’g’ri  tashkil  etishga, 
mantiqiy  fikrlashga,  o’rganayotgan  predmeti  asosida  ko’p,  xilma–xil  fikrlardan,  ma’lumotlardan 
kerakligini  tanlab  olishni  o’rgatishga  qaratilgan.  Ushbu  texnologiya  davomida  o’quvchi–talabalar 
o’zlarining  mustaqil  fikrlarini  boshqalarga  o’tkaza  oladilar,  chunki  bu  texnologiya  shunga  to’liq 
sharoit yaratib beradi. 
Bir kishi hamma uchun, hamma bir kishi uchun metodi 
  Akademik guruh jami talabalar sonidan kelib chiqqan holda 4-5 kishidan tashkil topadigan bir 
necha  kichik  guruhlarga  ajratiladi.  Kichik  guruhning  talab  darajasida  o’quv  faoliyati  ko’rsata  olish 
uchun  uning  tarkibida  bilimlarni  o’zlashtirish  bo’yicha  bitta  yaxshi,  bitta  undan  sustroq  talaba-
o’quvchining  bo’lishi  shart.  Qolganlari  qobiliyatlari  va  bilim  darajalari  bo’yicha  sust  o’qiydigan 
talaba-o’quvchilar  bo’lishi  mumkin.  Yaxshi  o’zlashtiruvchi  talaba-o’quvchi  kichik  guruhning  sardori 
bo’lib, o’z navbatida sheriklarining ma’lum hajmdagi bilimlarni o’zlashtirishlari bo’yicha o’qituvchiga 
yordamchilar  hisoblanadi.  Har  bir  talaba-o’quvchining  darsga  tayyorgarlik  darajasidan  kelib  chiqqan 
holda  barcha  sheriklarining  baholanishi  o’qituvchi  tomonidan  o’quv  yili  boshida  hammaga  e’lon 
qilinadi.  
  Kichik  guruhdagi  talabalarning  fan  bo’yicha  butun  o’quv  faoliyati  qat’iy  o’zaro  mas’uliyatga 
asoslangan  bo’lib  «Birkishi  hamma  uchun,  hamma  birkishi  uchun»  shiori  ostida  boradi.  Chunki 
sardorlarga  joriy  nazorat  bo’yicha  rag’batlantiruvchi  ballarni  qo’yishda  kichik  guruhlar  talaba-

---

340 
 
o’quvchilarining  uyga  berilgan  topshiriqlarni  bajarganlikdarajalari,  ayniqsa  sust  o’zlashtiruvchi 
talabalarning  mavzu  bo’yicha  o’qituvchi  va  boshqalarning  savollariga  og’zaki  yoki  yozma  javob 
berishlari,  masala  yechimini  tushuntira  olishlari  e’tiborgaolinadi.  Uy  vazifasini  ko’proq  sus 
to’zlashtiruvchi,  biroq  bilim  olishga  ishtiyoqi  bor  talaba-o’quvchilardan  so’rab,  kichik  guruhning 
barcha talaba-o’quvchilarini uning javobini e’tiborga olgan holda baholash katta ta’limiy va tarbiyaviy 
samara beradi. Sust o’zlashtiruvchilarni  yaxshi tayyorlagan kichik  guruh sardorlariga  eng  yuqori ball 
qo’yiladi. Natijada sardorlarga ham tabaqalashtirilgan ball qo’yishga erishiladi. Kichik guruhdan biror 
talaba-o’quvchi  uy  vazifasini  bajarmagan  yoki  qisman  bajargan  bo’lsa,  bu  kamchilikni  yo’qotish 
uchun uning sardori yoki barcha sheriklarini bir-ikki marta qo’yiladigan ballardan mahrum etib, o’sha 
mavzuni  qayta  ishlab  darsdan  keyin  topshiradigan  qilish  kifoya.  O’qituvchining  uy  vazifasini  nega 
tayyorlamay kelding deyishi bilan bu  gapni kichik guruh talabalarining jamoa bo’lib norozi ohangda 
sheriklariga aytishi orasida juda katta tarbiyaviy farq bor.  
Bitta  kichik  guruhga  kirgan  talaba-o’quvchilar  auditoriyaning  ma’lum  qismidagi  ketma-ket 
qo’yilgan partalarda birgalikda, sardor esa orqadagi partaning o’qituvchi borib  yordam ko’rsatishi va 
o’zining kelib o’qituvchidan yoki boshqa kichik guruh sardoridan yordam olishi uchun qulay qismida 
o’tiradi.  Ikkita  parta  bir-biriga  qaratib  qo’yilsa  talaba-o’quvchilarning  hamkorlikda  ishlashlari  uchun 
yanada  qulay  bo’ladi.  Sardorning  amaliy  mashg’ulot  paytida  auditoriya  bo’ylab  erkin  harakatlanib, 
o’qituvchi  va  boshqa  sardorlar  bilan  hamkorlikda  vujudga  kelgan  tushunmovchilikni  hal  qilish 
bo’yicha  muloqotda  bo’lishiga  ruxsat  etiladi.  Biroq,  o’qituvchi  huzuriga  birdaniga  bir  nechta  emas 
faqat bitta sardorning kelishiga yo’l qo’yiladi. 
  Bir  kichik  guruh  qo’yilgan  muammoni  (masalani)  hal  etgach,  uning  to’g’riligini  o’qituvchi 
tomonidan  tekshirilib,  sardorga  sheriklariga  o’rgatish  taklif  qilinadi.  Uning  o’rgatishi  jarayonida 
masalani  yecha  olmagan  guruhchalarning  sardorlari  ham  shu  guruhga  kelib  qo’shiladi,  so’ngra 
o’zlarining guruhlariga qaytishib sheriklariga o’rgatishadi.  
Har bir yosh davrning psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda tarbiyaviy ta’sir o’tkazish 
insonda  o’z  vaqtida  o’zini  anglashni  vujudga  keltiradi.  Bolada  o’zini  anglash  tuyg’usi  qancha  erta 
uyg’onsa,  shaxsiy  nuqtainazar,  o’z  huquqini  his  etish,o’zining  aqliy  va  jismoniy  imkoniyatlarini 
baholash  shunchalik  tez  paydo  bo’ladi.  Xuddi  shu  asnoda  injiqlik,  o’jarlik  va  qaysarlik  kabi  illatlar 
tarkib  topishiga  ruhiy  to’siq  vujudga  keladi.  Shaxslararo  munosabatdagi  qarama-qarshilik,  inqiroz 
rivojlanish qonunlariga loqayd qarashning oqibatidir.  
Ta’limning  barcha  bosqichlarida  uning  samaradorligini  oshirish  yosh  psixologiyasining 
qonuniyatlariga  suyanmog’I  zarur.  Bolalar  jamoasi,  oila  muhiti,  mehnat  jamoalarida  shaxslararo  iliq 
munosabatni shakllantirish yosh davri xususiyatlarini inobatga olishning mahsuli sanaladi.  
O’zbekiston Respublikasida qabul qilingan “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da ko’rsatilgandek 
o’quvchilarning  mustaqil  fikrlashi,  ijod  qilishi,  izlanishini  ta’minlaydigan  faol  o’qitish  usullarini 
qo’llash  hozirgi  zamon  talabidir.  O’quvchi-talabalarning  bilim,  malaka  va  ko’nikmalarini  mazmunan 
takomillashtirish  va  sifatini  yaxshilash  uchun  yangi  pedagogik  va  axborot-kommunikasiya 
texnologiyalarini  ta’lim  tizimiga  qo’llash  maqsadga  muvofiqdir.  Har  qanday  interfaol  ta’lim  usullari 
bilan ishlash insondan aqliy harakat qilishni talab qiladi. Aqliy harakatlar shaxsning ongli tarzda, ichki 
psixologik mexanizmlar vositasida amalga oshiradigan turli – tuman harakatlar bo’lib, ular yordamida 
har  qanday  yangi  pedagogik  texnologiyalarni  egallash  orqali  bilimdonlikning  barcha  ko’rinishlarini 
mukammallashtirish mumkin bo’ladi.