Microsoft Word kartografiya doc

 
 
5.5.Wquv atlaslari 
Kartografik asarlar ichida wquv atlaslari aloh’ida wrin egallaydi. Wquv 
atlaslari 2 xil bwladi: wrta maktablarda geografiya fanini wqitish uchun 
mwljallangan wquv atalslari va wquv-wlkashunoslik atlaslari. 
4-sinflar uchun «Tabiatshunoslik» faniga mwljallangan atlas bwlib, 
geografiya twg’risida dastlabki malumotlar tasvirlangan. Unda shartli belgi, plan, 
karta, atlas twg’risida tushunchalar berilgan. 
5-sinf atlasida, geografyani asosi bwlgan umumgeografik manbalar, 
kartada maxsus belgi-modellar 
ё
rdamida tasvirlangan. Atlasda qisqacha plan 

---

92
olishni bajarish, meridian va parallellar, ularni globusda tasvirlanishi, geografik 
globus bilan geografik kartaning farqlari h’aqida malumot berilgan. Wquvchilar 
globus bilan yarim sharlar kartasi orasidagi wxshashlik va farqlarni atlasdan bilib 
olishlari mumkin. 
6-sinfda ishlatiladigan atlas materiklar va okeanlar atlasi bwlib, u asosan 
materiklar va okeanlarning tabiiy geografiyasini wrganishga mwljallangan. 6-sinf 
atlasi Er sharini bir butun shaklda va materik h’amda okeanlarga bwlib wrganish 
mumkinligini va ularning relefi, geologiyasini, tuproqlari, wsimliklari, iqlimi, 
h’ayvonot dun
ё
si va ah’olisi twg’risida kwrgazmali shaklda malumot beradi. 
7-sinfda Wrta Osi
ё
va Wzbekistonning tabiiy geografiyasini wrganishga 
bag’ishlangan atlas yaratilishi zarur. Bu atlasda geografik kartalar bilan birga 
topografik karta, uning elementlari va shartli belgilari berilishi, yquvchilar bu 
atlasga qarab amaliy mashg’ulotlar bajarishlari kerak. 
Atlasda Wrta Osi
ё
tabiiy geografiyasiga tegishli, tabiiy geografik kartalar 
h’amda Wzbekiston h’ududining tabiiy geografik, geologik, tektonik, 
geomorfologik, iqlim, tuproq, wsimlik, h’ayvonot dun
ё
si va tabiatni muh’ofaza 
qilish kartalari berilib, unda qazilma boyliklar h’am wz ifodasini topgan. Bu 
atlasda mamlakatimizdagi tabiiy-geografik rayonlar aloh’ida tasvirlangan. 
8-sinf uchun «Wzbekistonni iqtisodiy va ijtimoiy geografik atlasi» da 
(Toshkent, 2000) 40 ga yaqin karta berilgan. Atlasda sanoat va qishloq 
xwjaligiga tegishli orginal kartalar h’am mavjud. Lekin umumiqtisodiy kartasini 
ywqligi uning asosiy kamchiligidir. Atlasda iqtisodiy geografik rayonlar kartasi 
h’am wz ifodasini topgan. 
9-sinf uchun mwljallangan Dun
ё
ning ijtimoiy va iqitisodiy geografik atlasi 
(Toshkent, 2000), jah’on iqtisodiy geogrfiyasini wrganishda asosiy qwllanma 
bwlib xizmat qilishi mumkin. 
Xorijiy mamlakatlarning yirik kartograflar fikricha Wzbekistonda milliy 
regional atlas kartografiyasi maktabi yaratilgan. 1963 yilda yaratilgan 
Wzbekistonning tabiiy atlasi, 1980 yildagi chop etilgan Wzbekiston wquv-
wlkashunoslik atlasi, 1983 va 1985 yillarda nashr qilingan respublikamizning 2 
jildli geografik atlasi, h’amda Toshkent shah’rining 2000 yillik yubleyiga 
bag’ishlab chop etilgan Toshkentning geografik atlaslari buning tastig’idir. 
Respublikamiz mustaqillikka erishgandan swng 1999 yilda 
«Wzbekistonning geografik atlasi» chop etildi. Atlasda 56 karta bor, ularning 
juda kwplari original kartalardir. Masalan, unda landshaftlar, atrof muh’itni 
muh’ofaza qilish, Orol dengizi, meh’nat resurslari, 
ё
qilg’i energetika va neft-kim
ё
sanoati kartasi, g’allachilik, Tashqi iqtisodiy aloqalar va boshqa kartalar. Shu 
bilan birga 8 ta tabiiy geografik rayonlar va 8 ta iqtisodiy geografik h’ududlar 
kartalari berilgan. Kartadagi ochiq joylar karta mazmunini boyituvchi tabiiy 
manzaralar va iqtisodi
ё
tiga tegishli suratlar bilan bezatilgan. 

---

93