Microsoft Word Kalimaning uchinchi qismi Harflar haqida Mavlanov Bahodir word

باء تاء كاف لام واو منذ مذ خلا رب حاشا فى عدا من عن على حتى إلى

Masalan:

سبحان الذى أسرى بعبده ليلا من المسجد الحرام الى المسجد الاقصى

3. 
   Muzoreʼ feʼllarini nasb qiluvchi harflar. Ular toʼrttadir:
   

ا ْن ولن إذن كى
اسلمت كى أدخل الجنة

4. 
   Feʼllarni jazm qiluvchi harflar. Baʼzilari ism ham deb yuritiladi.
   

لم لما لام الامر لاء الناهية إن إذما من ما مهما متى أيان أين أنى حيثما
كيفما أى
Masalan:

ليلزم كل انسان حده

II - BOB. O’ZBEK TILIDAGI YORDAMCHI SO’ZLAR

1. 
   O’zbektilidagi yordamchi so’zlarhaqida
   

Yordаmchi soʼzlаr — mustaqil gap boʼlagi vazifasida kela olmaydigan, yordamchi maʼno va funktsiyada qoʼllanadigan soʼzlar. Bular gapda mustaqil boʼlak boʼlib keluvchi soʼzlarni bogʼlaydi yoki ularga grammatik (sintaktik) tavsif beradi. Oʼzbek tilida vazifasiga koʼra, Yordamchi soʼzlar s 3 turga boʼlinadi: koʼmakchi; bogʼlovchi; yuklama.

Soʼz turkumlаri — tildagi soʼzlarning ularda umumiy kategorial maʼnoning, grammatik kategoriyalar yagona tizimining, oʼziga xos soʼz oʼzgarish, shakl va soʼz yasalish tiplarining, sintaktik vazifalar umumiyligining mavjudligiga qarab ajratiladigan guruxlari (Baʼzi adabiyotlarda «soʼzlarning leksikgrammatik kategoriyalari» deb ham ataladi). Demak, soʼzlarni guruhlarga, turkumlarga ajratishda asosan ularning sintaktik, morfologik va maʼnoviy (semantik) xususiyatlarining oʼxshashligi hisobga olinadi. Аvvalo 2 asosiy guruhga boʼlinadi: mustaqil Soʼz turkumlari va mustaqil boʼlmagan Soʼz turkumlari Birinchi guruhga oʼzbek tilida mustaqil soʼzlar, ikkinchi guruhga esa yordamchi soʼzlar, undovlar, tatslid soʼzlar va modal soʼzlar kiradi. Mustaqil soʼzlar lugʼaviy maʼnoga ega, nominativ vazifa bajaradigan, yaʼni predmet, hodisa, belgi, harakat kabilarni ataydigan yoki unga ishora qiladigan va gapning mustaqil boʼlagi vazifasida kela oladigan soʼzlardir.
Soʼzlar jumlada egallagan pozitsiyalariga koʼra ham tasnif qilinishi mumkin. Gapda bir xil sintaktik pozitsiyada tura oladigan yoki bir xil sintaktik vazifa bajara oladigan soʼzlar bir Soʼz turkumlariga kiritiladi. Bunda sintaktik vazifalarning yigʼindisigina emas, balki ushbu vazifalardan har birining muayyanga xoslik darajasi ham muhimdir. Bu vazifalar birlamchi va ikkilamchi turlarga boʼlinadi. Mas, oʼzbek tilida, boshqa bir qancha tillarda boʼlganidek, ot va feʼl turkumidagi soʼzlar oʼrni bilan ega vazifasida ham, kesim vazifasida ham kela oladi, lekin feʼl uchun kesimlik vazifasi birlamchi, egalik vazifasi ikkilamchi hisoblanadi. Xuddi, shuningdek, otlar uchun egalik vazifasi birlamchi, kesimlik vazifasi esa ikkilamchi hisoblanadi.
Har bir soʼz turkumi oʼziga xos grammatik kategoriyalar toʼplami bilan ajralib turadi. Bu kategoriyalar (mas, otlardagi kelishik, egalik, son; sifatlardagi daraja; feʼllardagi shaxsson, mayl, nisbat va b.) har bir Soʼz turkumlari dagi aksariyat suzlarga tegishli buladiki, bu narsa suzlarni turkumlarga ajratishning morfologik mezoni sanaladi.
Hozirgi maktab grammatikalaridagi tizimi, yaʼni suzlarni turkumlariga ajratish qad. davrlarga borib taqaladi. Miloddan avvalgi 4-asrda Аristotelьni 7 ga, Miloddan avvalgi 5-asrda hind tilshunoslari Yaska, Panini 4 ga boʼlganlar. Keyinroq, Miloddan avvalgi 2—1-asrlarda aleksandriyalik filologlar Frakiyalik Dionisiy, Аpolloniy Diskol, rimlik Varronlar aralash morfologik, semantik va sintaktik asoslarda 8 ga (ot, ism, feʼl, ravish, sifatdosh, artiklь, olmosh, kumakchi, bogʼlovchi) boʼlganlar. Bunda ismlar oʼz navbatida ot, sifat va son guruhlarini qamrab olgan. Soʼz turkumlarining bu tizimi maʼlum darajada arab grammatik anʼanalariga ham taʼsir koʼrsatgan: arablar ham feʼldan boshqa mustaqil suzlarni «ism» termini bilan ataydilar. Keyingi davrlarda (urta asrlar va 19—20-asrlarda) yevropa va rus tilshunosligida bu borada bir qancha tasniflar amalga oshirilgan bulsada, ular koʼpincha aleksandriyaliklar tasnifiga tayangan holda bajarilgan. Turli tillarda Suz turkumlari soni va ayrim turkumlarning hajmi turlichadir. Masalan Suz turkumlari soni hoz. rus tilida koʼpincha 10 ta deb, oʼzbek tilida esa 10—12 ta deb (turli darsliklar) kursatiladi. Bular 6 ta mustakdl (ot, sifat, son, olmosh, ravish va feʼl), 3 ta yordamchi (koʼmakchi, bogʼlovchi, yuklama) va 3 ta alohida (undovlar, taklid soʼzlar, modal suzlar) Suz turkumlaridir. Suz turkumlari sonining barkarorlashmaganligi kelgusida bu sohada yangi izlanishlar olib borish zarurligini kursatadi.

2.