Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

Polibuslar tarixi bu mil.av 264-146 yillardagi 
birinchi puni urishlaridan karfagen va krit 
davlatlarining vayron qilinishiga bo‘lgan rim 
imperiyasi ummumiy tarixini to‘liq qamrab olgan kitobdir. 
Polybius [mil avv 200-118) Megalopolis (Arkadiya)da tug‘ildan 
bir taniqli greatsiyadagi mashhur Achaean ligasi vakilining o‘g‘li 
bo‘lgan. Rimliklarning makedoniya ustidan g‘alabasidan keyin, u 
rimga garov sifatida yuboriladi va u yerda zodagonlar uyida talim 
oluvchi sifatida 17 yil umri shu tarzda o‘tadi. Gretsiyaga qaytib 
borishgan oldin u yosh scipioning do‘sti va vakili sifatida ushlab 
turishadi. 
Rim imperiyasining 
umumiy tarixi 

---

 
 
320
Uning tarixiy ishlaridan faqat dastlabki 5 jiltli tarix asarining bir 
necha parcha qismlari saqlanib qolgan. Uni rim tarixgrafiyasining 
asoschisi sifatida qarashadi chunki u tarixning sabab va natijalarini 
izchillik bilan yorishga harakat qilgan. Nafaqat u urishlar ketmaketligi 
yoki voqealarni soda tarzda tahlil qilishni taminlashda muofaqiyatga 
erishdi, balkim tarix manzaralarini ham birlashtirishga muofaq bo‘ldi. 
Uning tarix asari geografiyaga bog‘liq ma’lumotlar, dunyo 
aholisini(oykumena)ni  bilish va historygrafik metodologiyalarni 
qamrab olishi bilan ham mashhurdir. Shuningdek u polibuslar rim 
dunyosi kuchini greaklarga muqarrar rim qonun qoidalarini qabul 
qilshning muhimligini ishontirishiga harakat qilishi borasidagi 
takliflar ham mavjuddir 
 Voqealarda har bil detallarning amalga oshishi uchun men yetarli 
darajada qiyin bo‘lgan mavzuni tanliyman va yoshu qari umuman 
hammani mening izchil tariximni diqatlik bilan o‘qishiga undayman. 
Shunchalik qadr- qimmatga ega bo‘lmagan yoki azo bo‘lmaganlar 
rimliklarning siyosiy tizimi qandayligini yoki uning manosini 
tushunmaganlar sifatida salkam 53 yil davomida shunday qaralganmi 
? yoki deyarli butun dunyo aholisi(oykumena) va ularning yaka-yu 
yagona hukumati tarixda bir butun narsa edimi ? 
Men ma’lum qilishi maqsad qilgan davrning qanday aqli 
shoshirib qo‘yadigan va shoh spektakllarning namoyish qilinish bu 
tarixchilarning asosiy mavzusini yaratadigan o‘tgan davrning mashhur 
imperiyalarining mulklari bilan taqqoslasak va holis fikr yuritsakgina 
bu narsa yaqqol ko‘rinadi. Buning uchun ularning loyiq bo‘lishligi 
shuningdek holis fikrlilik va ularni taqqoslashdir 
Forslar muayan bir davr mobaynida bulkan imperiya asoschilari 
bo‘lgan lekin ma’lum vaqtdan so‘ng osiyo hisobiga o‘z chegarasini 
kenggartitishi nafaqat imperiya xavfsizligiga balki ularning o‘zlariga 
ham haf sola boshlagan. 
Lacedaemonianlar ancha yillardan keyin gretsiya boshqaruviga 
aralasha boshlashgan, kamida buni udasidan ham chiqan lekin uni o‘z 
qo‘lida ushlab turish 20 yil davom etgan. 
Makedonlar boshqaruvi yevropagacha kengayib bu mintaqada 
unchalik muhim kasb etmagan hududlar bo‘lgan Adriatikadan 
Danubegacha mavjud bo‘lgan 

---

 
 
321
Keyinchali, forslar imperiyasining dunyo bo‘ylab kengayishi 
tufayli ular ham Osiyoda ahamiyatli bo‘la boshladi. Lekin hozirda 
ularning imperiyasi mavjud davlatlar geografik va siyosiy jihatdan eng 
yirigi sifatida qaralsada ular dunyo aholising katta qismidan ulardan 
tashqarida yashashgan. Ular Sitsiliya, Sadrina yoki Liviya kabi 
davlatlarga egalik qilish borasida hech qanday tortishuvga o‘rin 
bo‘lmasada G‘arbiy yevropaning urishishga moil bo‘lgan jangari 
xalqlari hususida, oddiy haqiqat bilan aytadigan bo‘lsak, hech qanday 
ma’lumotga ega bo‘lmagan 
Lekin Rimliklar o‘zlarini boshqaruvini shunaqanggi yo‘lga 
qo‘yganki bu nafaqat kichik qismlar balki deyarli butun dunyo aholisi 
ustidan o‘rnatgan va shu vaqtgacha mavjud bo‘lgan imperiyalardan 
ulkanroq lekin kelajakda esa raqobatda vahima tushush kerek 
bo‘lmagan imperiyaga asos solgan. 
Ishning bu kursning ko‘lami aniqroq ko‘rinadi(buning kuchi qaysi 
bosqichda ega bo‘lishi), va izchil tarix mmunosabatidan talaba qanday 
ajoyib va qancha ko‘p maslahatlar tegishi mumkinligi yoritilgan. 
Dastlabki bo‘lgan dunyoda, aytaylik, yaqona boshqaruvga ega 
bo‘lgan bir necha azolarning boshqarilishi tarqalishi, natijasi, 
joylashishi; shu sanadan boshlab tarixning birlikga birlashishi, va 
Italiya va Liviyadagi jarayonlarning Gretsiya va Osiyodagilar bilan 
chambarschas bog‘liq ekonligi kabilari oxirgi biri tugallangunicha 
asosiy ro‘l o‘ynagan.  
Bu esa sistemali tarixning sanalardan boshlanishini ifodalaydigan 
mening sabablarimdir 
Karfagenlarning rimliklar bilan bo‘lgan ganibal urishidagi 
mag‘lubiyati tufayli ular o‘zlarining ummumbaShariy hujmlarini 
beradigan loyihalarni amalga oshirishning muhim davri va bu 
yurishlarda o‘zlarini boshliq sifatida korishga imkon berib bu 
boshqalarni o‘z qo‘lida saqlashiga dalda bergan, yurishlarni davom 
etirish orqali o‘z armiyasini greatsiya va markaziy osiyoga 
qaratgan[……] 
Mening ishim qanday mahsus xususiyatlar, bugungi davr eng 
ajoyib husuisyatlarini beradi. Taqdir deyarli olamning holtini ma’lum 
yo‘nalishda boshqaradi, ularni bir va bir bir xil nihoya bilan 
yakunlashga majbur etadi. Shuningdek tarix ham uning ummumiy 
maqsadlarini bajarish orqali xitobxon uni qo‘liga olishgan oldin ish 

---

 
 
322
faoliyatning sentetik manzarasini tasavur qilishi kerek. 
Qo‘shimchasiga u ayniqsa mening topshirig‘imni o‘z bo‘ynimga 
olishim takliflar va ruhlantirishlar beradi; ikkinchidan, haqiqatdam 
mening zamondoshimning hech biri ummumiy tarixni yozishni o‘z 
zimasiga olmagan,shu sababdan men uni o‘z qo‘limga olishim uchun 
bir oz tirishqoqroq bo‘lishim kerek. Buning sababi, men bir necha 
muayan holat va urishlar borasida katta tajribaga ega bo‘lgam 
mualifllarni kuzatish davomida, hech qaysisi voqealar jarayoni qachon 
va qayerda umumiy va har tomonlama vujudga kelganligini va qanday 
boshlanib qanday tugallanganligini menchalik habardor emas. 
Biz bir vaqtlar butun dunyo shalki g‘oyasi anglashdan ko‘ra 
muayan hodisalar harakatining tarixiy shaklini anglashdan ko‘proq 
umid qila olaymiz. Bu mayl va tartib mashhur shaharlar tashrif 
buyurish orqali ketmaketligda, yoki qo‘shimcha tarzda mazmuni 
o‘xshash bo‘lmagan natijalarning har bir alohida rejalarga nazar 
tashlash bilan amalga oshish mumkin. U qo‘shimchasiga tarixni 
alohida o‘rganadiganlar tomonidan tarixning ko‘rinishini bir butun 
sifatida adolatli tarzda ega bolishiga ishonishadi, menga tuyulganidek, 
bir vaqtlar tirik va betakror bo‘lgan hayvonlarning shohidan ma’lum 
maqsadda foydalanishning topilganidan keyin bu hodisa va 
g‘o‘zallikning o‘zi yaratilishiga guhoh bo‘lganining bir sababidandir. 
Bir qismdan butunigacha bo‘lgan bir necha g‘oyalar olishimiz 
mumkin lekin bilm va aniq firkni emas. Shu yo‘sinda mahsus tarix 
butun bilimlarga va uning rostligini boshqarishga bir bo‘lsada o‘z 
hissasini qo‘shadi. O‘rganish orqali faqatgina biz ularning o‘ziga hos 
ummumiy ko‘rnishini yarata oladigan o‘xshashlik va farqlarini shu 
yo‘shinda tarixdan foyda va mamnunlikga sazovor bo‘lamiz. Men 
rimliklarning Italiyadan dengizga chiqishi (Italiya tashqisida davom 
etirish) birinchi sababi sifatida faydalanaman. Quyidagilar tezlik bilan 
timezuz tarixiga yaqinlashdi va 129-olimiyada (264-261) bo‘lib 
o‘tibdi.  
Dastlabki ma’lumotlar ummumiy tanishtiruv bo‘lishi mumkin va 
hodisalarning muqarar shakli garchi holatni bartaraf etishning 
qisqacha xulosalash va sanalar jihatlarining axamiyatini o‘z ichiga 
olgan. Agar tushunmaslik va biron bir ochilgan mavzuda totushuv 
bo‘lsa, ishonich yoki qabul qilish qayidagi holda imkonsizdir. Lekin 

---

 
 
323
qachondir biz bizning kitobxonlarni umumiy hamfikrlik asosida 
keying hikoyada tinglashiga unday olganmiz. 
Miloddan avvalgi II ming yillikda Italiyada quldorlik tuzumining 
paydo bo‘lishi. Miloddan avvalgi II ming yillikda, Italiyada, bronza 
davrida patriarxal urug‘chilik tuzumi aholini asosiy jamoa tuzumi 
hisoblangan. 
Miloddan avvalgi II ming yillik oxiri - I ming yillik boshlarida 
Italiya temir asriga o‘tdi. Temir mehnat qurollarining takomillashuvi 
(temir omoch), ekin maydonlarini kengaytirish imkonini berdi. Bu 
bilan chorvachilik ta'minoti uchun qulay Sharoit yaraldi.  
Temir asrida qishloqlar shahar tusini ola bordi. Tarixiy 
ma'lumotlarga ko‘ra, Latsioda ularning soni (Rim bilan birga) 
o‘ttiztani tashkil etgan. Aholi bir-biridan mol-mulk hajmiga ko‘ra 
farqlangan. Chunonchi, boy va kambag‘allarga tegishli ashyolarning 
topilishi bunga dalil bo‘la oladi. Ijtimoiy hayot murakkablashdi. 
Urug‘chilik aloqalari uzila boshladi. Bolonya, Vey, Sere, Este, Tarent 
nikropollarida qullar dafn qilingan mozorlar mavjud bo‘lgan. Esteda 
askarlar va qo‘llari bog‘langan asirlar surati tushirilgan bronza idish 
topilgan. Bu Italiyada qullarning eng qadimgi tasviridir. 
Miloddan avvalgi II ming yillikning ikkinchi yarmida Janubiy 
Italiya va Sitsiliya yunonlar tomonidan istilo qilindi. Ammo hosildor 
yerlarni egallash, ya'ni Buyuk Yunon mustamlakasi davri miloddan 
avvalgi VIII - VI asrlarga to‘g‘ri keladi. Yunonlarning ilk koloniyasi