Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

Bilasizmi? 
Ahamoniylar davlatni 40 ta satraplikka bo`lib 
idora qilishgan. Uning tarkibida Markaziy Osiyo 
hududidan 4 ta satraplik kirgan 
 

---

 
 
251
Asta-sekin oromiy tili Eron davlat tiliga aylangan. Oliy davlat noziri 
(“hukmdor ko‘zu qulog‘i”) markazlashgan davlatning 
mustahkamlanishiga yordam bergan, u shoh topshirig‘i bilan oliy 
nazorat qilish kabi ma'suliyatli vazifani bajargan. 
Ajrim ishlarining shoh va alohida “shoh hakamlari” qo‘lida 
bo‘lishi markaziy hokimiyatni yanada mustahkamlagan. O‘sha davr 
tilida aytganda, “huquqshunoslar” faoliyatida cheklanmagan shoh 
hokimiyatini asos qilib olganlar. Bu “shoh hakamlari” ning vazifasi 
barcha mojaroli masalalarda hukmdorga maslahat berishdan iborat 
bo‘lgan. Hakamlar umrbod tayinlanib, jinoyatga qo‘l urgan yoki 
poraxo‘rlikda ayblangan hakamlar vazifasidan mahrum etilgan. “Shoh 
hakami” vazifasi ba'zan otadan o‘g‘ilga meros sifatida o‘tgan. 
Hakamlar nafaqat Eron, balki uning tarkibidagi boshqa mamlakatlarda 
ham adolatpeshalik qilganlar. Tavrotdagi ma'lumotlar hamda 
eronliklar hukmronligi davriga oid Bobil hujjatlari (ular Nippurdan 
topilgan) shundan dalolat beradi. 
 Boshqa qadimgi Sharq mamlakatlari singari, Eronda ham natural 
xo‘jalik hukm surgan. Qishloq jamoalarida yetishtirilgan mahsulotlar 
shu joyning o‘zida iste'mol qilingan. Yetishtirilgan mahsulotning 
ortiqcha qismi bozorga chiqarilgan. Qadimgi natural xo‘jalik 
qoidalariga muvofiq, tovarlar muayyan qiymatga ega bo‘lgan. 
Masalan, Persepoldagi yollanma xodimlar ish haqi sifatida mahsulot, 
ya'ni non, yog‘, baliq olganlar. Mahsulot shaklida to‘lanadigan ish 
haqi “shak” ibora bilan ifodalangan. Persepoldan topilgan va keyingi 
davrga oid hujjatlarda ish haqi sifatida qo‘y va sharob to‘langanligi 
qayd etilgan. Biroq savdo ishlari rivojlanib borgan sari bahoning bu 
ibtidoiy tovar ekvivalentini dastlab og‘ir metall pul, so‘ngra esa zarb 
qilingan tanga tobora siqib chiqargan.  
Tashqi savdo ancha taraqqiy etgan Lidiyada miloddan avvalgi 
VI asrda zarb qilingan tanga paydo bo‘lib, u Bobilning eng qadimgi 
pul og‘irlik o‘lchovi tizimidan foydalanish asosida kelib chiqqan. 
Eronda pul tizimi Kayxisrav zamonida tashkil topgan. Kayxisrav 
Suza, Sarda va Bobilda oltin tangalar zarb qildirib, bu tanga “darik” 
nomini olgan (dari so‘zi qadimda eroniy “oltin” so‘zidan olingan 
bo‘lsa kerak). Eronning g‘arbida savdoda pul ishlatish rasm bo‘lib, bu 
yerda Bobil kabi ko‘hna savdo markazlari ravnaq topgan. Sharqiy 
o‘lkalar, jumladan, O‘rta Osiyoda, asosan, qadoq tilla ishlatilgan. 

---

 
 
252
Biroq Eron tangasi bu yerga ham yetib kelgan. Afrosiyob (hozirgi