Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

Miloddan avvalgi 326 yili iyul oyida Gidasp daryosi qirg‘og‘ida 
bo‘lgan jang Iskandarnning Hindiston yurishi tarixida o‘chmas iz 
qoldirdi. Hind shohlari qo‘shini nafaqat miqdor, balki mahorat bobida 
ham ajralib turardi. Arrianning ma'lumot berishicha, hal qiluvchi 
jangda 4000 suvoriy, 300 harbiy arava, 200 fil, 30000 ming piyoda 
qo‘shin qatnashgan. Iskandar hiyla yo‘li bilan birinchi hamladayoq 
Po‘rularning harbiy aravalarini tor-mor qildi. Porning asosiy kuchlari 
bilan jang kun bo‘yi davom etdi va oqibatda Po‘rularning deyarli 
butun harbiy qo‘shini qirib tashlandi. Po‘rular shohining jasorati 
Iskandarni hayratga soldi va u hukmdor jonini saqlab, hokimiyatini 
ham uning ixtiyorida qoldirdi. 
Yunon-makedon qo‘shinlarining ayrim qismlari bir necha 
yilgacha Hindistonda qolib ketdi. Ba'zi viloyatlarda ularning 
hukmronligi oz muddat davom etdi. Miloddan avvalgi 317-yilda 
Iskandarning noiblaridan Evmen boshchiligidagi qo‘shin Hindiston 
hududini tark etdi. Hind tarixiy manbalariga qaraganda, Nandalar 
kshatriylarni tugatib, taxt tepasiga kelgan shudralar avlodidan 
hisoblanadi. Nandalar sulolasiga Maxapadma asos solgan. Brahman 
manbalar bo‘lmish puronlarda Nandalar yomon fazilatli va pastkash 
deb ta'riflanadi. Bu ta'rif antik mualliflar asarlarida ham saqlanib 
qolgan. Tarixchi Plutarx so‘ziga binoan o‘sha davrda Pataliputra 
                                                 
1
 The Cantino Planisphere, 
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/07/ Cantino Planisphere.png, 
accessed 29 March 2011. 

---

 
 
203
taxtida  «zoti past hukmdor» o‘tirgan. Jayn asarlarida aytilishicha, 
Nandalarning ko‘pchiligi jaynizm diniga e'tiqod qilganlar. 
Bindusara va Chandragupta hukmronligi. 
Bir qancha olimlar buddizm manbalari va 
hind an'analarini o‘rganib chiqib, 
Chandragupta Magadxa kshatriylari 
sulolalaridan biri - mauriylarga mansub degan xulosaga keldilar.  
Shoh yoshligida ustozi va maslahatchisi Kautilya (boshqa 
manbalarda Chanakya) bilan uchrashgan. Magatxa taxtini o‘z qo‘liga 
olish rejasini Taksilada tuzganligi haqida qaydlar mavjud. Qadimgi 
manbalarda ko‘rsatilishicha, Chanakya Taksila brahmanining o‘g‘li 
bo‘lgan.  
Shri-Lanka yilnomasi orqali Chandragupta tahsil olishni tugallab, 
Chanakya bilan birga qo‘shin to‘plagani bizga ma'lum. Ular turli 
tumanlardan askar yollab, qisqa vaqt ichida katta qo‘shin to‘plaganlar. 
Hind manbalarida aytilishicha, Chandraguptaning taxtni egallash 
niyati amalga oshgach, u shoh Por bilan ittifoq tuzadi. Chandragupta 
va Por birgalikdagi g‘alabadan so‘ng imperiyani bo‘lib olishga 
kelishganliklari haqida ma'lumotlar saqlangan. U davrda Hindistonda 
Iskandar qo‘shini kuchli mavqyega ega bo‘lgani sababli yunon-
makedoniyaliklarga qarshi kurashish amri mahol bo‘lgan. Vaziyat 
qisqa fursatda o‘zgarib, Iskandar o‘z qo‘shini bilan mamlakat 
hududini butkul tark etadi. Istilo qilingan yerlar esa satraplar hamda 
hind hukmdorlari o‘rtasida taqsimlanadi. 
Keyingi voqyealar keskin tus oladi. Makedoniyaliklarga qarshi 
kurash, satraplarning o‘zaro to‘qnashuvlari, Filippning o‘ldirilishi, 
ularning vaqtincha Evdem va Ambxi hukmiga berilishi, va nihoyat, 
Iskandarning vafoti siyosiy maydonda o‘z aksini topadi. Panjobdagi 
vaziyat qo‘shini tobora kuchayib borayotgan Chandraguptaga qo‘l 
keladi.  Miloddan avvalgi 317 yilda Evdem Porni sirli ravishda 
o‘ldiradi va uning jangovar fillarini olib, Hindistonni tark etadi. 
Porning o‘limi bilan Hindiston qudratli hukmdordan judo bo‘ladi. 
Qotillik  Chandraguptaning ishtirokisiz yoki xohishisiz amalga 
oshmaganligi ayon. Asosiy e'tibor endi bir qancha davlatlar ittifoqiga 
tayangan holda, Magadxa taxtini egallashga qaratilgan edi. 
Hindistonda yunonlarga qarshi kurash, asosan, Iskandar o‘limidan 
keyin boshlandi.  
Mauriylar imperiyasining 
tashkil topishi. 

---

 
 
204