Microsoft Word jahon dinlari услубий doc

huquqlar to’g’risidagi xalqaro Pakt»ning 6-moddasi 1-bandida har bir insonning 

yashash huquqi uning ajralmas huquqi ekanligi, bu huquqning qonun bilan 

himoyalanishi belgilab qo’yilgan. Bizning Konstitutsiyamizning 21-31 moddalarida 

ham inson va fuqarolarning huquqlari o’z ifodasini topgan.    

 

Inson huquqlari umumjahon dekloratsiyasi 18-moddasi xamda 

 Fuqarolik va siyosiy huquqlar tug’risida xalqaro Pakt  

quyidagilarni o’z ichiga olgan. 

 

 

•  O’z xoxishiga ko’ra maslakka yoki dinga e’tiqod qilish; 

•  O’z maslaki yoki dininni o’zgartirish; 

•  Diniy rasm-rusm, toat-ibodat marosimlarini o’tkazish; 

•  Тushunchaga va dinga ega bo’lish; 

                                           

37

 

Акмал Саидов. Инсоният ћурлигининг буюк хартияси. //Демократлаштириш ва инсон  ћуќуќлари – 2 / 2008.7-бет.

 

38

 Ўзбекистон Республикаси ва инсон ћуќуќлари бўйича халќаро шартномалар. / Маъсул мухаррир А.Х. Саидов-Т.: 

«Адолат», 2002, 49-бет. 

---

 

80

•  Ota-onalariga yoki qarovchilariga o’z tushunchalariga amal qilgan xolda, 

o’zlarining bolalarini diniy va ma’naviy jihatdan tarbiyalashni ta’minlash. 

 

1991 yil 14 iyunda O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi “Vijdon erkinligi va 

diniy tashkilotlar to’g’risida”gi  yangi Qonunni kabul qildi. 

1998 yilda esa ushbu qonunning Yangi taxriri qabul qilindi. Bu qonun 23 moddadan 

iborat.  

Qonunning 3-moddasi “Vijdon erkinligi xuquqi” deb nomlangan.  

Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risidagi qonun xujjatlari O’zbekiston 

Respublikasi Konstitutsiyasidan, ushbu qonun va boshqa qonun xujjatlaridan iborat. 

Dinga e’tiqod qilish yoki o’zga e’tiqodlar erkinligi milliy xavfsizlikni va jamoat 

tartibini, boshqa fuqarolarning hayoti, salomatligi, axloqi, xuquqi va erkinliklarini 

ta’minlash uchun zarur bo’lgan darajadagina cheklanishi mumkin. Din va dunyoviy 

davlat orasidagi munosabat haqida gap ketar ekan, dinnning davlatdan ajratilishi 

tamoyilini asosini ta’kidlash zarur. Bu haqida Konstitutsiyaning 61-moddasida 

shunday deyiladi: “Diniy tashkilotlar va birlashmalar davlatdan ajratilgan xamda 

qonun oldida tengdirlar. Davlat diniy birlashmalarning faoliyatiga aralashmaydi”. 

3. 1992 yilda qabul qilingan O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasining 31-

moddasida har bir fuqaro uchun vijdon erkinligi huquqining kafolatlanishi tabiiy 

holdir. Yana bir muhim tomoni – keyingi yillarda davlat bilan diniy tashkilotlar 

o’rtasidagi o’zaro munosabatlarda salmoqli o’zgarishlar sodir bo’lmoqda. 

Dinning jamiyatdagi o’rni tiklanmoqda. Diniy uyushma va tashkilotlarning 

faoliyat ko’rsatishlariga imkoniyat yaratilmoqda. Qator tarixiy obidalar diniy 

tashkilotlar ixtiyoriga o’tkazildi, yangi masjidlar ochilmoqda. Diniy 

tashkilotlarning xalqaro aloqalari kun sayin kengayib bormoqda.  

Mustaqillik yillarida vijdon erkinligi prinsiplarini tiklash va unga og’ishmay amal 

qilish davr, kundalik hayot talabi va zaruriyatiga aylanib qoldi. 1991 yilda O’zbekiston 

Respublikasi Oliy Majlisi «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risida»gi qonunni 

qabul qildi. 1998 yilda bu qonunning yangi tahriri qabul qilinib, 15 may kuni 

matbuotda e’lon qilindi va shu kundan e’tiboran u kuchga kirdi.  

Mazkur qonun 23 moddadan iborat. Uning 1-moddasida ushbu qonunning maqsadi 

nimalardan iborat ekanligi ochiq va ravshan bayon etilgan: «Ushbu qonunning 

maqsadi har bir shaxsning vijdon erkinligi va diniy e’tiqod huquqini, dinga 

munosabatidan qat’i nazar, fuqarolarning tengligini ta’minlash, shuningdek diniy 

tashkilotlarning faoliyati bilan bog’liq munosabatlarni tartibga solib turishdan iborat».  

Qonunning 3-moddasi vijdon erkinligi huquqi haqida bo’lib, unda har bir fuqaro 

dinga munosabatini o’zi mustaqil aniqlashi, u har qanday dinga e’tiqod qilish yoki 

hech qanday dinga e’tiqod qilmaslik huquqiga ega ekanligi va bu huquq esa 

O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi tomonidan kafolatlanajagi ta’kidlandi.  

4-moddada fuqarolarning dinga munosabatlaridan qat’i nazar, teng huquqliligi 

haqida so’z boradi. Rasmiy hujjatlarda fuqaroning dinga munosabati ko’rsatilishiga 

yo’l qo’yilmasligi ta’kidlanadi.  

---

 

81

Vijdon erkinligi haqidagi qonunning 5-moddasida O’zbekiston Respublikasida din 

va diniy tashkilotlar davlatdan ajratilganligi ko’rsatilgan. Bu degani davlat diniy 

masalalar bilan shug’ullanmaydi, diniy tashkilot va diniy boshqarma ishlariga 

aralashmaydi. Din va diniy tashkilotlar ham davlat ishlariga aralashmasligi lozim. 

Lekin diniy tashkilotlar jamoat ishlarida ishtirok etish huquqiga egalar.  

Shuningdek, mazkur moddada davlat turli diniy konfessiyalar o’rtasidagi tinchlik va 

totuvlikni qo’llab-quvvatlashi, konfessiyalar o’rtasida adovatni avj oldirishga, xususan, 

bir diniy konfessiyadagi dindorni boshqasiga kiritishga qaratilgan xatti-harakatlarga, 

missionerlikka yo’l qo’ymasligi ta’kidlangan.  

Diniy tashkilotlarga O’zbekiston Respublikasida diniy xarakterga ega bo’lgan 

partiyalar tuzish, respublikadan tashqaridagi diniy partiyalarning bo’lim yoki 

filiallarini ochish man etiladi.  

Dindan davlatga va Konstitutsiyaga qarshi targ’ibot olib borishda, dushmanlik, 

nafrat, millatlararo adovat uyg’otish, axloqiy negizlarni va fuqaroviy totuvlikni 

buzishda, bo’hton, vaziyatni beqarorlashtiruvchi uydirmalar tarqatishda, aholi o’rtasida 

vahima chiqarishda hamda davlatga, jamiyat va shaxsga qarshi qaratilgan boshqa xatti-

harakatlarda foydalanishga yo’l qo’yilmaydi. Тerrorizm, narkobiznes va uyushgan 

jinoyatchilikka ko’maklashadigan, shuningdek boshqa g’arazli maqsadlarni ko’zlovchi 

diniy tashkilotlar, oqimlar, sektalar va boshqalarning bunday faoliyatlari taqiqlanadi.  

Тalabalarga diniy ta’lim olish masalalariga munosabat haqida ham ma’lumot 

berishimiz kerak. Fuqarolar dinga bo’lgan munosabatlaridan qat’i nazar, ta’limning 

xilma-xil turlari va darajalarini egallashi mumkin. Qonunning 9-moddasida 

ko’rsatilishicha, diniy tashkilotlarning markaziy boshqaruv organlari ruhoniylarni va 

o’zlariga zarur bo’lgan diniy xodimlarni tayyorlash uchun diniy o’quv yurtlari tuzishga 

haqli. Diniy o’quv yurtlari O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida ro’yxatdan 

o’tkazilib, tegishli litsenziya olganidan keyin faoliyat ko’rsatish huquqiga ega bo’ladi.  

Oliy va o’rta diniy o’quv yurtlarida ta’lim olish uchun fuqarolar O’zbekiston 

Respublikasining «Тa’lim to’g’risida»gi qonuniga muvofiq umumiy majburiy o’rta 

ta’lim olganidan keyin qabul qilinadi.  

Diniy ta’lim beruvchilar maxsus diniy ma’lumoti bor kishilar bo’lib, bolalarni 

o’qitish uchun diniy boshqarmaning yoki markazning ruxsatnomasiga ega bo’lishi 

kerak. Хususiy diniy ta’lim berishga yo’l qo’yilmaydi. Bu qonun-qoidalarni buzganlar 

qonun oldida javobgardirlar.  

Diniy tashkilotlar diniy ta’lim olish uchun fuqarolarni chet elga yuborishlar va chet 

el fuqarolarini ta’lim olish uchun qabul qilishlari mumkin.  

Diniy tashkilot – bu ma’lum dinga ishonuvchilar va ularning jamoalarining 

uyushmasidir (masjid, cherkov, sinagoga, diniy o’quv yurtlari va h.k.). Uni tashkil 

etish uchun unga bir xil e’tiqodga ega bo’lgan kamida 100 kishi a’zo bo’lishi kerak. 

O’zbekiston Respublikasining har qanday fuqarosi 18 yoshga to’lganidan keyin 

ma’lum diniy jamiyatga a’zo bo’lishi mumkin. 

Diniy tashkilotlar o’z mulklariga ega bo’ladilar. Binolar, din bilan bog’liq buyumlar, 

ishlab chiqarish va xayriya ishlariga mo’ljallangan inshootlar, pul mablag’lari hamda 

---

 

82

diniy tashkilotlar faoliyatini ta’minlash uchun zarur bo’lgan boshqa mol-mulk diniy 

tashkilotlarning mulki hisoblanadi. Diniy tashkilotlarga tushadigan moliyaviy va 

mulkiy xayriyalardan, shuningdek, fuqarolardan tushgan mablag’lardan davlat solig’i 

undirilmaydi.  

Ibodat, diniy rasm-rusum va marosimlar o’tkazish mahalliy hokimiyat tomonidan 

taqiqlanmaydi. Qonunning 3-moddasida ko’rsatilishicha, dinga e’tiqod qilish yoki 

o’zga e’tiqodlar erkinligi milliy xavfsizlikni va jamoat tartibini, boshqa fuqarolarning 

hayoti, salomatligi, axloqi, huquqi va erkinligini ta’minlash uchun zarur bo’lgan 

darajadagina cheklanish mumkin.  

Diniy tashkilotlar fuqarolarni ishga olishga haqlidirlar. Ular davlat, jamoat 

korxonalari va tashkilotlarining ishchi xizmatchilari bilan baravar soliq to’laydilar, 

ijtimoiy ta’minlanish va sug’urta qilish xizmatlaridan foydalanadilar. Umumiy asosda 

pensiya olish huquqiga egalar.  

Qonunning oxirgi 23-moddasida «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risida»gi 

qonunni buzgan kishilar qonun oldida javob berishlari ko’rsatilgan.  

Тalabalarning diqqatini Konstitutsiyada hurfikrlilik, vijdon va diniy e’tiqod erkinligi 

masalalariga katta e’tibor berilganligiga qaratmog’imiz lozim.  Unda dinning 

tarbiyaviy ahamiyatiga yanada ko’proq e’tibor berilishi kerakligi ko’rsatilgan.  

O’zbekiston Respublikasida ijtimoiy hayot siyosiy institutlar, mafkuralar va 

fikrlarning xilma-xilligi asosida rivojlanadi. Uning hududida 15 ta diniy konfessiya 

vakillari istiqomat qiladilar. Yuqoridagi qonunda keltirilganidek, ular Konstitutsiya 

oldida huquq va majburiyat yuzasidan tengdirlar. Konstitutsiyaning 12-moddasida 

ta’kidlanishicha, hech qanday mafkura davlat mafkurasi sifatida o’rnatilishi mumkin 

emas. Shunga ko’ra hech qanday konfessiya boshqalaridan ustun deb qaralishi yoki 

ularga o’z ta’sirini o’tkazishga intilishi mumkin emas.