Microsoft Word jahon dinlari услубий doc

sunnax (arabchada as-sunna, ko’plikda sunan — odat, an’ana, xatti-harakat tarzi 

 1 - kun 

samo 

    2 – kun 

quyosh, oy, 

yulduzlar, 

shamol 

    3 –kun yerda 

va suvda 

yashovchi 

mahluqlar, 

osmondagi 

farishtalar va 

havo 

   4 – kun suv 

va mahluqlarga 

taom 

belgilangan, 

daryolar oqa 

boshlagan

 

 5 – run 

Jannat 

6 – kun 

Odam At 

ova Momo 

Havo 

QURONGA BINOAN, OLLOH OLAMNI OLTI KUN 

DAVOMIDA YARATGAN

---

 

64

kabi ma’nolarni anglatadi) vujudga kelgan. Islomda sunnat ahamiyati jihatdan 

Qur’ondan keyin turadi. U Muhammad (SAV)ning so’zlari va xatti-harakatlari 

bayon qilingan muqaddas rivoyatlardan iborat. Sunnat VII asrning o’rtalarida 

vujudga kelgan. 

Sunnat hadislardan (arabchada – hikoya, xabar, bildirish,

, 

parcha degan ma’nolarni 

anglatadi) tashkil topgan. Ular Muhammad payg’ambarning hayoti, faoliyati va 

ko’rsatmalari haqidagi rivoyatlardan iborat. Arab xalifaligi tashkil topganidan keyin 

ijtimoiy, siyosiy va madaniy hayotdagi o’zga-rishlarning diniy ta’limotda aks 

ettirilishi zarurati va siyosiy hokimiyat uchun kurashda turli rypyhlap 

Muhammadning obro’-ehtiromiga tayanishga intilishi sababli, hadislarning soni 

jadal  sur’atlar bilan kupayib borgan. Хadislarii to’plashdagi bunday tartibsizlikka faqat IX 

asrda chek qo’yilgan. “Hadis ilmining rivojida oltin davr hisoblangan hijriy uchinchi 

(milodiy to’qqizinchi) asrda hadisshunoslikda katta muvaffaqiyatlar qo’lga kiritilgan. 

Chunonchi, butun islom dunyosidagi eng nufuzli manbalar deb tan olingan oltita ishonchli 

hadislar to’plamining (as-sihoh as-sitta) mualliflari yashab ijod qilganlar. Yana shunisi 

diqqatga sazovorki, mazkur olti muhaddisning deyarli hammasi Markaziy Osiyolik 

bo’lgan”.

29

 Shu davrga kelib, ular tartibga solingan va din, axloq,  fiqhning muqaddas 

manbaiga aylangan.  

Hadislarni yig’uvchi, sharhlovchi, targ’ib etuvchi shaxslar «muhaddis» deb atalgan. 

Muhaddislar hadislarni to’plashda, birinchidan, isnod (arabchada - tayanch degan ma’noni 

anglatadi), ya’ni hadisni ma’lum qilgan kishilarni sanab o’tishlari, ikkinchidan, matn, 

ya’ni hadisning mazmunini bayon qilishlari kerak. Nufuzli hadislar to’plamida 

ko’shimcha raviщda hadislarga sharhlar beriladi. Hadislar to’plamlari juda ko’p, lekin 

doimo ularning oltitasi alohida ezozlanadi. Quyidagi muhaddislar  qalamiga mansub 

hadislar to’plami ishonchli deb tan olingan: 

1.  Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy (810-870) – “Aljomi’ as-

sahih” (Ishonchli to’plam) yoki “as-Sahih al-Buxoriy”, ishonchli deb 

bilganlaridan 7250 ta hadis kiritilgan  

2.  Muslim an-Nishopuriy (817-875) –“as-Sahih”, 12 mingta hadis kiritilgan. 

3.  Imom Abu Abdulloh Muhammad ibn Yazib ibn Mojja (824-886) – “Sunnan”. 

4.  Imom Abu dovud Sulaymon Sijistoniy (817-880) – “Sunnan”. 

5.  Abu Iso Muhammad ibn Iso at-Тermiziy (824-892) – “Al-ja’mi al-kabir”. 

6.  Imom Ahmad An-Nasoiy (830-915) – “Sunnan”. 

 

Тalabalarga islomdagi yo’nalish va oqimlarning hadislarga munosabatlarida turlicha 

yondashuvlar mavjud ekanligi haqida ma’lumot berishimiz maqsadga muvoffiqdir. 

Shialik yunalishi alohida hadislar to’plamiga ega bo’lib, ularda Muhammadning oilasiga 

alohida e’tibor beriladi. Lekin ikkala yo’nalish ham hadislarning muqaddas rivoyatlar 

sifatidagi ahamiyatini inkor etmaydi. 

Islom dinining qator asosiy tamoyillarini o’z ichiga olgan «E’tiqod ramzi» yaratilgan. 

Bu tamoyillar quyidagilardan iborat: 

1) Ollohga ishonish.  

                                           

29

 Маънавият юлдузлари. Т., 2001. 64-65-бетлар. 

---

 

65

2) Ollohning farishtalariga ishonish. (Jabroil, Mikoi,  Isrofil,  Azroil,  Munkar va