Microsoft Word jahon dinlari услубий doc

Ibtidoiy (urug’-qabila) 

dinlari

 

 

Fetishizm

 

 

Totemizm 

 

Animiszm

Shama- 

nizm

 

Sehrgarlik 

---

 

13

guruhlar o’zlarini umumiy belgilari va totemlari bo’lgan hayvon yoki o’simlikdan 

kelib chiqqan deb bilar edilar. Тotemlarga bunday e’tiqod uzoq o’tmishga tegishlidir, 

ularning mavjud bo’lganligini faqat qadimgi rivoyatlargina tasdiqlaydi. Masalan, 

hozirgacha Avstraliya aborigenlari orasidan bu xususda afsonalar saqlanib qolgan.  

Insoniyat taraqqiyotining dastlabki bosqichlarida totemizmning asosiy vazifalari, 

yuqorida aytib o’tilganidek birlashtiruvchilik, tartibga soluvchilik edi. Тotemizm diniy 

shakllarning dastlabkisi sanalsa-da, hozirda ham ko’plab xalqlarning urf-odatlarida, 

e’tiqodlarida uning unsurlari saqlanib qolgan (masalan, Hindistonda sigir, Avstraliyada 

kenguru, qirg’izlarda oq bug’u afsonaviy baxt keltiruvchi hayvon sifatida ulug’lanadi).  

Animizm (lotin tilida «anima» – «ruh», «jon» ma’nolarini anglatadi). Animizm – 

ruhlar mavjudligiga ishonch, tabiat kuchlarini ilohiylashtirish, hayvonot, o’simlik va 

jonsiz jismlarda ruh, ong va tabiiy qudrat borligi haqidagi ta’limotni ilgari suruvchi ilk 

diniy shakllardan biri. Ilk animistik tasavvurlar qadim o’tmishda, ehtimol, totemistik 

qarashlar paydo bo’lgunicha, oilaviy jamoalarning shakllangunicha vujudga kelgandir.  

Animizm totemizmdan farqli jihatlari haqida talabalarga aniq ma’lumot berish lozim. 

Albatta, totemizm ma’lum bir oilaviy guruhning ichki iste’moliga, uni boshqalardan 

farqlash maqsadiga yo’naltirilgan bo’lsa, animistik tasavvurlar keng va umumiy 

xarakterga ega. Ular hammaga tushunarli va ma’qul bo’lgan. Shu bilan birga u 

tabiatning qudratli kuchlarini – osmon va yer, quyosh va oy, yomg’ir va shamol, 

momoqaldiroq va chaqmoq kabilarni ilohiylashtirib, ularda ruh mavjud deb bilar edi.