Microsoft Word итисодий статистика-лотин doc

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

44 
Asosiy vositalarni ifodalovchi ko‘rsatkichlar tizimi 
 
Asosiy vositalar (AV) 
AV holatini 
ifodalovchi 
ko‘rsatkichlar 
AV bilan 
ta’minlanganlikni 
ifodalovchi 
ko‘rsatkichlar 
AV 
samaradorligi-ni 
ifodalovchi 
ko‘rsatkichlar 
Av.ning umumiy 
mablag‘laridagi 
hissasi 
Fond bilan 
qurollanganlik darajasi 
Av. rentabelligi 
Av. faol qismi-
ning umumiy 
Av.lardagi ulushi 
Natijaning(mahsu-lot, 
tovar oboroti va h.k.) 
fond-lardagi sig‘imi 
Av.ning qaytimi 
Av. ning eskirish 
koeffitsienti 
O‘z mablag‘larining 
Av.lar bilan 
ta’minlanganligi 
Av.ning 
daromadliligi 
Av.ning 
yangilanish 
koeffitsienti 
Av.ning yaroqlilik 
koeffitsienti 
Av.ning 
chiqarilish 
koeffitsienti 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

45 
3. Asosiy vositalar holatini ifodalovchi 
ko‘rsatkichlar statistikasi 
 
Korxonalarda asosiy vositalarning miqdorining yetarli bo‘lishi va holati 
faoliyat natijalariga juda katta ta’sir qiladi. Asosiy vositalar holatini aniqlaganda 
ularning korxonaning umumiy mablag‘lardagi hissasi, asosiy vositalar tarkibi, 
yangilanish va eskirish ko‘rsatkichlarini hisoblash lozim. 
Korxona asosiy vositalarning umumiy mablag‘laridagi hissasi (AV.u) asosiy 
vositalar dastlabki qiymatini balansning jami summasiga nisbatan foizlarda 
hisoblanadi. Bu ko‘rsatkichlar korxonalarning xalq xo‘jaligi tarmoqlariga bog‘liq. 
Asosiy vositalarning umumiy mablag‘lardagi ulushi (Av.u) quyidagicha 
ifodalanadi:
Av x 100 
Av.u = ----------------- 
B 
Korxonalar asosiy vositalari ikki guruhga bo‘linadi. Asosiy vositalarning 
mashina, asbob - uskunalar kabi turlari ishlab chiqarishda faol qatnashadi. Shuning 
uchun bunday asosiy vositalarni faol asosiy vositalar deyiladi. Asosiy vositalar faol 
qismining umumiy (Avf) asosiy vositalardagi hissasini asosiy vositalar faol qismini 
(Avf) asosiy vositalar umumiy summasiga nisbati bilan aniqlanadi. 
Asosiy vositalarning eskirish koeffitsienti asosiy vositalar eskirish summasini 
(Av.Es) barcha asosiy vositalar dastlabki qiymatiga nisbatan topiladi va bu 
ko‘rsatkich korxonaning asosiy vositalari qanchalik eskirganligini ifodalaydi. 
Asosiy vositalarning yaroqlilik koeffitsienti (Av.Yar) asosiy vositalar qoldiq 
qiymatining ularning dastlabki qiymatiga nisbatan hisoblanadi. Bu ko‘rsatkichlar 
bizning misolimizda: 
Asosiy vositalar holatini ifodalovchi bu ko‘rsatkich, asosiy vositalar eskirish 
koeffitsienti ko‘rsatkichiga teskaridir. 
Asosiy vositalar yangilanish koeffitsienti ushbu korxona asosiy vositalarining 
qanchasi yangilanganligini bildiradi. Bu ko‘rsatkich yil davomida qabul qilingan 
asosiy vositalar summasining asosiy vositalarning yil oxiridagi umumiy summasining 
nisbati bilan aniqlanadi. 
AV. ishga tushirilgan 
AV yang. = -------------------------------: 
AV yil oxiridagi 
800 
Asosiy vositalarning hisobdan chiqarilish koeffitsienti vositalarning bir yil 
davomida hisobdan chiqarilgan summasining asosiy vositalar yil boshidagi qiymatiga 
nisbatan hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich korxonada hisobot davrida asosiy vositalarning 
qancha qismi hisobdan chiqarilganligini bildiradi. 
Bu ko‘rsatkichlarning birqancha tahlil qilinayotgan ob’ektda bir necha yillar 
bo‘yicha aniqlansa, korxonada asosiy vositalar holatini ifodalash va xulosalar 
chiqarish mumkin. Bunday ko‘rsatkichlarni asosiy vositalarning ayrim turlari 
bo‘yicha ham chiqarish mumkin. Bu bir-biri bilan bog‘liq bo‘lib, biri-ikkinchisini 
to‘ldiradi va asosiy vositalar holatini to‘liq tahlil qilishga imkoniyat yaratadi. 

---

46