Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
41
oldilaridan bir it chiqib qoldi. Hamrohlardan biri uni haydayotganida, shayx uni qaytarib: 
«Yo‘l biz bilan uning o‘rtasida mushtarak ekanini bilmaysanmi?» dedilar. 
Hazoraning bunday yorqin ko‘rinishlari va hayvonlarga nisbatan insoniy munosabatini 
qadim va o‘rta asrlarda hayvonlarga qanday muomala qilinganini bilmasdan turib 
qadrlay olmaymiz. O’sha paytlarda insonlarning hayvonot olamiga, ularning jinoyatiga 
va azoblashga munosabati qanday bo‘lgan? 
Odamning diqqatini birinchi jalb qiladigan narsa shuki, o‘sha paytdagi xalqlarning 
biron-bir ta’limotida hayvonga rahm-shafqat qilishga undaydigan biror narsa 
topolmaysiz. Hatto, hayvon egasining boqish va parvarishlash borasidagi burchlariga 
ham duch kelmaysiz. 
Bundan keyin hayvonni jinoyati uchun, xo‘jayinining jinoyati uchun jazolanishi va 
mas’uliyatda unga oqil, o‘ylovchi inson kabi muomala qilingani nazaringizni o‘ziga 
tortadi! Qadim va o‘rta asrlardan to o‘n to‘qqizinchi asrgacha bo‘lgan davrdagi eng 
g‘aroyib holatlardan biri mana shu. Bu vaqt mobaynida hayvon inson kabi muhokama 
qilingan. Jinoyatchi inson kabi uni ham qamoqqa, surgunga, o‘limga hukm etishgan! 
Yahudiylar shariatida shunday deyilgan: «Agar ho‘kiz biror erkak yoki ayolni suzsa va 
bu jabrlanuvchining o‘limiga sabab bo‘lsa, ho‘kiz toshbo‘ron qilib o‘ldiriladi. Bunda 
ho‘kizning go‘shtini yeyish harom bo‘ladi, u suzishga odatlanmagan bo‘lsa, egasi 
javobgarlikka tortilmaydi. Agar u suzong‘ich bo‘lsa va egasini odamlar ogohlantirgan 
bo‘lsalar, ularning ogohlantirishiga parvo qilmay, ho‘kizning nazoratiga e’tiborsiz bo‘lsa 
va bu holat erkak yoki ayolning o‘limiga sabab bo‘lsa ho‘kiz toshbo‘ron qilinadi, 
egasining jazosi ham o‘limdir». 
Qadimgi yunonlar shariatida esa bunday: ularning inson halokatiga sabab bo‘lgan 
hayvon va jonsiz narsalarni muhokama qiladigan maxsus mahkamalari bo‘lgan. Bu 
mahkama sud majlislari o‘tkaziladigan joy nomiga nisbatan Baritoniylar, mahkamasi 
deyilardi. Aflotun o‘zining «Qonunlar» kitobida zikr qilishicha, agar hayvon bir insonning 
o‘limiga sabab bo‘lsa, marhumning oilasi hayvonga qarshi mahkamaga da’vo ko‘tarib 
chiqishi mumkin. Qon da’vogarlari qozini fermerlar orasidan o‘zlari tanlashardi. 
Hayvonga qilingan da’vo o‘z isbotini topsa, uni qasos uchun o‘ldirish, tanasini shahar 
tashqarisiga chiqarib tashlash vojib bo‘lardi. Bunda umumiy o‘yingohlar sahnida inson va 
hayvon o‘rtasida olishuv bois bo‘lgan qatl istisno qilinadi.
Ularda hayvonning mas’ulligi faqat o‘lim holatlari bilangina chegaralanmay, balki u 
o‘limdan yengil jinoyatlarda ham javobgarlikka tortiladi. Agar bir kishini it tishlab olsa, 
itning egasi uni qo‘l-oyog‘i bog‘langan holda jabrlanuvchiga topshirishi lozim edi. 
Jabrlanuvchining o‘zi azoblab yoki o‘ldirib yoki bulardan boshqa jazo choralarini qo‘llab, 
undan o‘chini olardi. Shuningdek, ba’zi holatlarda hayvonlar xo‘jayinining yoki oilasining 
jinoyati uchun ham jazolanardi. Masalan, din yoki davlatga qarshi jinoyatlari uchun 
o‘limga hukm qilingan kishining o‘zi, oila a’zolari, hayvonlari va barcha mulklari hukmga 
qarab yondirilar, yakson qilinar, musodara etilardi. 
Qadimiy rumliklar qonunlari quyidagi moddani ichiga olgandi: «Agar ho‘kiz ekish 
mavsumida ekin ekilgan maydon bilan qo‘shni maydonni ajratib turadigan chegarani 
siljitib yuborsa, o‘zi va egasi o‘limga hukm qilinadi». Tishlagan itni jabrlanuvchiga 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad