Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
54
ba’zi arab tabiblari ham bitirib chiqqan. U Payg‘ambarning (s.a.v.) zamonlarida 
yashagan bo‘lib, Rasululloh agar sahobalarining kasali qaytalanaversa, unga borib 
davolanishni maslahat berardilar. 
Valid ibn Abdulmalik zamonida Islomdagi ilk shifoxona barpo qilindi. U shifoxona faqat 
moxovlar uchun maxsus edi. Ularga tabiblar va moyanalar tayinlandi hamda bemorlar 
chiqib ketmasliklari uchun hibs qilib qo‘yishga amr etildi. Ulardan tashqari ko‘rlarga ham 
maosh belgilangandi. Keyin birin-ketin shifoxonalar qurila boshlandi. Ular «bemoriston», 
ya’ni kasalxona nomi bilan tanilgandi. 
Shifoxonalar ikki xil: ko‘chma va doimiy bo‘lardi. Ko‘chma shifoxonalarni birinchi bor 
Islom Rasululloh (s.a.v.) hayot ekanliklaridayoq urfga kiritgandi. Handaq g‘azotida 
yaradorlar uchun chodir tikilgandi. Sa’d ibn Muoz tirsaklaridan yaralangan edilar, 
Rasululloh (s.a.v.): «Uni ko‘chma chodirga olib boringlar, toinki yaqindan ko‘rib 
turaman», dedilar. Bu – Islomdagi ko‘chib yuradigan birinchi harbiy shifoxona edi. 
Keyinchalik undan xalifa va podshohlar keng foydalanadigan bo‘lishdi. Hatto, ko‘chma 
shifoxonalar kasal muhtoj bo‘ladigan hamma narsa: dori-darmon, ichimlik va taomlar, 
kiyim-kechak, tabib va dorixonalar bilan ham jihozlanadigan bo‘ldi. Bunday shifoxonalar 
doimiy xastaxonasi bo‘lmagan yerlarda bir qishloqdan ikkinchi qishloqqa ko‘chib yurardi. 
Vazir Iyso ibn Ali al-Jarroh Bag‘dod va boshqa shaharlar shifoxonalarining boshlig‘i Sinon 
ibn Sobitga shunday deb yozadi: «Qishloq ahli haqida o‘ylab ko‘rdim. Odatda, bu yerlar 
kasaldan holi emas. Qishloqlarda tabiblar bo‘lmagani uchun bemorlar muolajasi haqida 
hech kim qayg‘urmaydi. Shuning uchun qishloqlarni aylanishga dori-darmon va 
ichimliklar bilan jihozlangan tabiblarni jo‘natishga harakat qiling. Ular ham bir hududda 
hojat talab etganicha tursinlar va u yerdagilarning muolajasini qilsinlar. Shundan keyin 
boshqa joylarga ko‘chsinlar». Sulton Mahmud as-Saljuqiy davrida ba’zi ko‘chma 
shifoxonalar shu darajada kattalashib ketdiki, ularning jihozi qirqtalab tuyaga 
yuklanardi. 
Doimiy shifoxonalarga kelsak, ular poytaxt va shaharlarni to‘ldiradigan darajada ko‘p 
edi. Islom olamidagi kichkina shahar ham bir necha shifoxonaga ega edi. Masalan, 
Qurtubaning o‘zida ellikta shifoxona bor edi. 
Shifoxonalarning turi ko‘p bo‘lgan. Masalan, qo‘shin uchun alohida shifoxonalar bo‘lib, 
ularda maxsus tabiblar xizmat qilishardi. Yana mahbuslarning ham xos shifoxonalari 
bo‘lgan. Ularni har kuni tabiblar aylanib chiqishar va kasallarini lozim dori-darmonlar 
bilan muolaja etishardi. Vazir Ali ibn Iso ibn Jarroh Sinon ibn Sobitga yozgan xatida 
quyidagi jumlalar bor: «Mahbuslar haqida ham o‘ylab ko‘rdim. Adadlari ko‘p bo‘lgani va 
joylarining yomonligi uchun oralarida kasallari yo‘q emas. Shuning uchun ularning 
huzurlariga har kuni kiradigan, dori va ichimliklar beradigan tabiblar tayinlash kerak. Bu 
tabiblar hamma qamoqxonalarni aylanib, bemorlarni davolashlari lozim». 
Shuningdek, «Tez yordam» nuqtalari bo‘lib, ular jomelar va omma to‘planadigan 
joylarda bino qilingandi. Al-Maqriziyning aytishicha, Ibn Tulun o‘zining mashhur 
jomeasini qurganda, uning oxiriga dorixona ham qurgan. U yerda hamma ichimlik va 
dorilar topilar, xizmatkorlar shay edi. Yana juma kunlari tabib kelib, namozxonlardan 
xastalikka chalinganlarini muolaja qilardi. 
Yana umumiy shifoxonalar ham bo‘lib, ular eshigini hamma uchun ochib qo‘ygandi. 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad