Microsoft Word islom hazorasi ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
28
etardilar. Yahudiylardan ba’zilari g‘arbiy Ovro‘pa davlatlaridagi elchiliklarda xalifalarga 
noib, o‘rinbosar edilar».
Rino arablarning Fransa, Shveytsariya, Italiya va O’rta Yer 
dengizi orollarida olib borgan yurishlari haqida shunday deydi: 
«Musulmonlar Andalus 
shaharlarida nasorolarga yaxshi muomalada bo‘lardilar. Shuningdek, nasorolar ham 
musulmonlarning his-shuurlarini hurmat qilib, farzandlarini xatna qildirardilar, cho‘chqa 
go‘shti yemasdilar».
Islomning siyosat sohasidagi konunlari va tamoyillari favqulodda tinchliksevarlik va 
insonparvarlik g‘oyalari asosiga qurilgan. Bu haqiqat musulmon bo‘lmagan ko‘plab 
tarixchilar va ilohiyotchilar tomonidan ham tan olingan. Dastlab rohib bo‘lgan angliyalik 
tarixchi, Yaqin Sharq tarixi bo‘yicha yirik mutaxassis Karen Armstrong o‘zining 
“Muqaddas urush” (“Holy Way”) kitobida dunyodagi uch ilohiy din tarixini t
adqiq qilib, 
quyidagi izohni beradi: 
“Arab tilida “Islom” so‘zi “tinchlik” degan so‘zning o‘zagidan olingan. Qur’on urushni 
Xudoning irodasiga zid g‘ayritabiiy holat sifatida qoralaydi. Islom muxolif tomonni 
yo‘qotishga qaratilgan bosqinchilik urushlarini ta’qiqlaydi. 
Islom faqat muqarrar bo‘lib qolgan va himoyalanish uchun bo‘ladigan urushlarnigina 
tan oladi va ayrim hollarda ularni odamlarga qilinayotgan haqsizlik va azob-uqubatlarni 
tuzatishga qaratilgan ezgu majburiyat sifatida baholaydi. (Ammo) Qur’on ta’lim beradiki, 
hattoki, adolatli urush ham qat’iy had - chegaralar hisobga olingan holda, iloji boricha, 
insonparvarlik yo‘li bilan olib borilishi kerak. Muhammad (s.a.v.) faqatgina Makka 
mushriklari bilangina emas, balki mahalliy yahudiy qabilalari, shuningdek, yahudiylar 
bilan til biriktirib, unga hujum qilishni rejalashtirgan Suriyadagi nasroniy qabilalar bilan 
ham urushishga majbur bo‘lgandi. Ammo bu holat uning qalbida dushmanlariga nisbatan 
nafrat tug‘dirmadi, uni “Ahli kitoblar” (nasroniy va yahudiylarni) la’natlashga olib 
kelmadi. Uning musulmonlari o‘z hayotlarini jismonan himoya qilishga majbur bo‘lishdi, 
lekin ular o‘z dushmanlarining diniga qarshi muqaddas urushga kirganlari yo‘q. 
Muhammad (s.a.v.) musulmon qo‘shinlariga boshliq sifatida o‘zining ozod qilingan quli 
Zaydni nasroniylarga qarshi urushga jo‘natayotganda, unga Alloh yo‘lida mardona jang 
qilishni, ammo insonparvarlikni unutmaslikni buyurgan. Ular diniy xizmatchilarni, rohib 
va rohibalarni bezovta qilishmasdi, urushda qatnashmayotgan, notavon odamlar, 
ayollar, yosh bolalar, keksalarni nishonga olmas, ularga zarar yetkazmasdi. Ular tinch 
fuqarolarni, aholini o‘ldirishmagan, bino va uy-joylardan hech birini vayron 
qilishmagan...»
Payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.) vafotlaridan keyin musulmonlarga bosh bo‘lib 
qolgan “xulofai roshidin” (to‘g‘ri yo‘ldagi xalifalar) ham ozod qilingan o‘lkalarda mahalliy 
aholi va yangi ko‘chib kelganlar uchun tinch va xavfsiz xolda ahil-totuv yashash 
imkoniyatini yaratib berishgan. Xalifalarning birinchisi – Abu Bakr Siddiq (r.a.) Suriyaga 
harbiy yurishga ketayotib, o‘z qo‘shinlariga Qur’oni karimning haqiqat da’vatiga yorqin 
misol bo‘lgan quyidagi buyruqni bergandilar: 
“Ey insonlar, men sizlarga chin dildan amal qilishingiz lozim bo‘lgan o‘n qoidani 
ma’lum qilaman. Ularni aslo esdan chiqarmang va to‘g‘ri yo‘ldan adashmang. Bolalarni, 
ayollarni va keksa kishilarni o‘ldirmang. Xurmo daraxtlariga o‘t qo‘ymang va daraxtlarni 
kesmang. Tuyalarni, podalarni va boshqa (hayvonlar) to‘dasini o‘ldirmang. Siz o‘zga 
ishlar, oxirat dunyosiga xizmat qilish bilan mashg‘ul odamlarni uchratasiz. Shunda ularni 

---

Islom hazorasi. Ahmad Muhammad