Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

TALHA ibn UBAYDULLOH (taxm. 594-656) - sahoba, makkalik ilk musulmonlardan. 
Asharai Mubashsharadan Quraysh qabilasining Banu Tamim urug‘idan bo‘lgan. Talha 
islomga kirgan paytlari mushriklardan ko‘p zulm ko‘rgan. Badr jangidan boshqa ham 
g‘azovotlarda Muhammad (sav) bilan birga bo‘lgan. Badr jangida Rasuli Akram uni 
quraysh karvoni haqida ma’lumot keltirish uchun Shomga yuborganlari sababli bu 
jangda qatnashmagan, biroq o‘ljalardan unga ulush ajratilgan. Uhud jangida, Rasuli 
Akramning yonlaridan jilmagan, hatto dushman tarafidan payg‘ambarimizga serpalgan 
bir qilichni qo‘li bilan qaytarib, qattiq jarohat olgan. Usmon (ra) vafotidan so‘nggi 
voqealarda Oisha tomonida bo‘lgan. Jamal jangi (656)da yaralanib, Basrada vafot etgan. 
Talha payg‘ambarimizdan 38 ta hadis rivoyat qilgan. 
 
 
TANZIH ("poklash", "barcha yaramas va nomunosiblikdan xoli deb hisoblash") - Allohga 
nisbatan har qanday tavsiflar (ausaf) va ta’riflar (xudud)ni inkor etishni anglatuvchi 
musulmon ilohiyotidagi istiloh; chunki Alloh yaratgan maxluklar orasida Unga o‘xshashi 

---

Islom Ensiklopediyasi 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
278
yo‘qdir (Qur’on, 42:11/9). T. istilohining ziddi (antonimi) bo‘lib at-tashbix, istilohi 
ishlatilgan. T.ning sinonimi sifatida taqdis va tasbih istiloxlari qo‘llanilgan.  
 
 
TANOSUX, tanosux al-arvoh(arab.) - ruhning ko‘chib yurishi haqidagi diniy ta’limot. T. 
xaqidagi tasavvurlar juda qadimdan ma’lum bo‘lgan. O’lganlarning ruhi (joni) yangi 
tug‘ilgan insonlarda, hatto hayvon va o‘simliklarda qayta mujassamlanishi haqidaga 
tasavvurlar diniy e’tiqodning ilk shakllari (animizm) bilan bog‘liq ravishda vujudga 
kelgan. U ba’zan qadimgi diniy va falsafiy ta’limotlarda (mas., Yunonistonda 
metempsixoz, brahmanizm va hinduizmda sansara nomi bilan) keng tarqalgan. 
An’anaviy islom ilohiyoti T.ni rad etadi, lekin undan o‘ta yiroqlashgan ayrim firqalar 
(mas., ismoiliylarning ba’zi shaxobchalari)da T. qisman e’tirof qilingan.  
 
 
TARIQAT (arab. - yo‘l, usul) - so’fiylikka xos tushuncha. Uch ma’noda ishlatiladi: 1) 
umuman so’fiylik yo‘li; 2) so’fiylikning muayyan tarmog‘i, yo‘nalishi; 3) so’fiylik 
bosqichlaridan biri. Lekin T.ni so’fiylik yo‘nalishlari (suluklari), tarmoqlari ma’nosida 
qo‘llash kengroq tarqalgan. So’fiylikning bosqichi sifatida T. so’fiylar oldiga qo‘yiladigan 
o‘ziga xos talablar majmuasini, xilma-xil ruhiy-jismoniy xatti-harakatlarni o‘z ichiga 
oladi. T.ga qadam qo‘yish - tirikchilikning barcha tashvishlaridan voz kechish hamda 
ixtiyorni pir-murshid (eshon)ga topshirishdan boshlanadi. Undan keyin T. yo‘lida so’fiy 
yana bir necha bosqich (maqom)larni, jumladan doim kambag‘allikda, tasodifiy rizq 
hisobiga yashash (faqr), tarki dunyo qilish (zuhd), har narsani faqat xudoga solish 
(tavakkul), uni sevish va unga intilish (muhabbat, shavq) va b. bosqichlarni o‘taydi. 
So’fiylikning ba’zi yo‘nalishlari insonni nafaqat zohidlik, balki mutaassiblik yo‘liga ham 
yetaklaydi. So’fiylikda T.lar g‘oyatda ko‘p bo‘lgan. Hozirgacha ayrim Sharq 
mamlakatlarida saqlanib kelayotgan qodiriya (Eron va Afg‘onistonda), rifoiya (Eron), 
tayfuriya (arab mamlakatlari), mavlaviya (Turkiya), chishtiya (Hindiston, Pokiston), 
bektoshiya (Turkiya), safaviya (Eron) va b. shular jumlasidandir. O’rta Osiyoda esa, 
ilgaridan naqshbandiylik, kubroviylik, yassaviylik T.lari tarqalgan.