Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
SAJDA (arab. - ibodatda yerga egalish, yerga bosh qo‘yish) - namoz o‘qishdagi 
holatlardan biri. Har bir rakaatdagi oxirga harakat, bunda namoz o‘qiyotgan dindor tiz 
cho‘kkan holda oldinga egilib boshini yerga qo‘yadi (ya’ni S. qiladi) va uch bor subhana 
robbiyal a’lo deb tasbeh o‘qiydi. 
 
 
SAJJODA ("ta’zim qilmoq", "tiz cho‘kmoq", boshqa nomlari: musallo, bisat, xasir, 
xumra (arab.), joynamoz (fors.), namozlik (turk.) -q. Joynamoz. 
 
 
SAJOX - soxta payg‘ambar ayol. O’zini xudoning elchisi deb e’lon qilgan va islomni 
qabul qilgan arablarning bir qismini yo‘ldan urishga erishgan. S. tag‘libiylar orasida 
voyaga yetgan va ular orasida tarqalgan xristianlikdan yaxshi xabardor bo‘lgan. 
Muhammad (sav) hayotliklari chog‘idayoq u xudoni "bulutlar egasi" deb atab, undan 
xabarlar kelayotganini bildirgan. "Vahiylar"ni qofiyali saj’ usulida, maxsus minbardan 
turib aytgan, ibodatga chaqiruvchi muazzini ham bo‘lgan. Iroqdan S. bir guruh 
tarafdorlari bilan o‘zining qadrdon tamim qabilasi hududiga ko‘chib o‘tgan, u yerda 
qabilaning o‘zaro kurashayotgan qismini birlashtirishga muvaffaq bo‘lib, ularni harbiy 
yurishlarga boshlab boradigan siyosiy rahbarga aylangan. Bir necha 
muvaffaqiyatsizliklardan so‘ng 633 y. tamimiylar Yamomaga bostirib kirganlar. Bu yerda 
hanifa qabilasi boshlig‘i, "payg‘ambar" Maslama (Musaylima) ichki nizolarni tinchitish va 
musulmonlarning hujumlarini qaytarish bilan band edi. U Yamomadan olinadigan ikki 
hosilning yarmini berish evaziga tamimiylardan qutulgan. S. bilan Maslama o‘rtasida 
yana qandaydir bir vaqtinchalik shartnoma ham tuzilgan. Musulmon rivoyatlariga ko‘ra, 
ular o‘rtasida nikoh shartnomasi tuzilib, musulmonlar bilan bo‘lgan jangda S. Maslama 
yonida halok bo‘lgan. Aslvda esa, S. Yamomaga qilingan yurishdan so‘ng Iroqqa qaytib, 
keyinchalik o‘sha yerda islomni qabul qilgan. 
 
 
SAID ibn ZAYD (taxm. 600-671) - sahoba, makkalik ilk musulmonlardan. Asharai 
Mubashshara axlidan. Otasi Zayd Banu Adaviy urug‘idan bo‘lgan. Saidning bobosi 
johiliya davrida Makkadaga boshliqdardan hisoblangan. S. ibn 3. Umar (ra)ning 
pochchasi edi. Zavjasi Fotima bilan ikkisi Umar (ra)dan avval musulmon bo‘lishgan, 
Habashistonga ham birga ko‘chishgan. Talha bilan birga Shomga jo‘natilgani uchun Badr 
jangida qatnashmagan. Lekin g‘animatlardan uning ulushi ajratilgan. Boshqa janglarda 
qatnashgan. Xalifa Abu Bakr Siddiq davrida Shom fathida ishtirok etgan. S. ibn 3. saxiy, 
ibodatga qattiq berilgan, taqvo sohibi, mujohid bir zot bo‘lgan. Dunyo ishlariga ahamiyat 

---

Islom Ensiklopediyasi 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
257
bermagani uchun biror vazifa olmagan. Madina yaqinidagi Aqiq degan joyda vafot etgan. 
S. ibn 3. Rasuli Akramdan to‘rt hadis rivoyat qilgan.  
 
 
SAID ibn al-OS (625-679) - sahoba. Islom amirlaridan. Umar (ra) huzurida tarbiya 
topgan. Usmon (ra) uni Kufaga amir qilib tayinlagan. Hazrat Usmon (ra)ga qarshi 
uyushtirilgan fitnada uni himoya qilgan. Usmon (ra) shahid bo‘lganidan so‘ng (658) 
Makkaga ketgan. Muoviya xalifalik zamonigacha (661) u yerda qolgan, so‘ng to umrining 
oxirigacha Madinaga voliy bo‘lgan. Tabariston (Eronning shimolida) fathida qatnashgan. 
Usmon (ra) huzurida bo‘lib, Qur’oni karimni jamlash va kitob holiga keltirishda faoliyat 
ko‘rsatgan. Uning Madinada qurgan qasri hozirgacha saqlanib qolgan. 
 
 
SAYID OTA, Sayid Ahmad ibn Sayid Abu Bakr (? - 1292 yoxud 1311) - yassaviya 
tariqatining yirik vakili. Toshkentda tavallud topib, ta’lim olgan. Zangi otaning 2-xalfasi 
(shogirdi). S.o. nafaqat solih amallari, tariqat yo‘lida chekkan zaqmatlari, balki jihodda 
ishtirok etganligi bilan ham mashxur. Umrining oxirida Toshkentdan Orolga ko‘chib 
borib, o‘sha yerda vafot etgan.  
 
 
SAYYID - qabila boshlig‘i, janob, rahbar. Arabistonda johiliyat davrida qabila 
zodagonlari vakili, boshlig‘i. Qur’on va hadisda bir necha ma’nolarda kelgan. Ba’zi 
hadislarda insonga nisbatan rabb ("janob") istilohini S. istilohi bilan almashtirish lozimligi 
aytilsa, boshqa bir hadislarda keltirilishicha, Rasuli Akram (sav) o‘zlarini S. deb 
atashlarini man etganlari, chunki S. - faqat Allohdir deganlari rivoyat qilinadi. Asta-sekin 
shialar tashviqoti ta’sirida S. istilohi Payg‘ambar (as) avlodlariga, Xusayn avlodlariga 
nisbatan qo‘llaniladigan bo‘lgan. Ular musulmon jamiyatida imtiyozli ijtimoiy tabaqani 
tashkil qilib, dindorlar orasida katta obro‘-e’tiborga ega bo‘lishgan. Xalq S.larni ko‘pincha 
avliyolar qatoriga qo‘ygan. Avliyo ayollarni Sayyida deb atashgan. S. istilohi musulmon 
hukmdorlarining rutbalarida keng qo‘llanilgan. Bu bir tomondan Payg‘ambar (as) bilan 
qarindoshlikka da’vogarlik qilish bilan bog‘liq bo‘lsa (Dehli Slari, Buxoro amirlari, Xiva 
xonlari va b.), ikkinchi tomondan S.ni johiliyat davridagi ma’nosini saqlab qolishda va 
uni qo‘llashda ko‘rinadi, xususan S. istilohi musulmonlar hukmronlik qilgan Ispaniyada 
10-11-a. boshlarida hukmdor devoniga qurilgan (S.; as-Sayyida al-Kubro, as-Sayyida 
al-Valida - "hokim onasi"), Bahrayndagi Qarmatlar davlatida oqsoqollar kengashining 6 
a’zosini anglatgan, Masqatn sultonliga hukmdorlari S. deb atalgan (18-a.). Ba’zi 
musulmon mamlakatlarda (mas., Yaman) S. tabaqasi o‘z mavqeini saqlab qolgan.