Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
NURIDDINBASIR, shayx Nuriddin Basiro, Qutbi chaxordaxum(?-1248) - O’rta Osiyolik 
mashhur shayxlardan, mutasavvif. "Kutbi chaxordaxum" ("O’n to‘rtinchi qutb") nomi 
bilan mashhur bo‘lgan. Shayx Zayniddin bobo Kuyi Orifoniyning shogirdi, xalifasi 
bo‘lgan. "Samariya"da aytilishicha, shayxlikda tugallanib, eng so‘nggi bosqichiga 
mingach, yo‘lboshchisining g‘aybiy ishorati yuzasidan, onasi bilan birga No‘jkent 
(Toshkent yaqinidagi qishloq)dan Samarqandga ko‘chib kelgan. N.B.dan "Sizning 
zamoningazda qutb kimdir?", deb so‘ralganda u: "birodarim Abdullo o‘n uchinchi kutbdir, 
biz o‘n to‘rtinchimiz", deb javob bergan. "Basir" atalishiga sabab, u onadan so‘qir 
tug‘ilgan bo‘lsa ham valiylikning nuri bilan barcha ko‘rguliklarni ko‘rar edi. N.B. qabri 
Samarqandning Chokardiza qabristonida, Novadon ariga bo‘yida joylashgan.  
 
 
NUSAYRIYLAR, alaviylar- shialikka mansub firqalardan birining tarafdorlari. 9-a.da 
yashagan Muhammad ibn Nusayr Basriy rahnamo bo‘lgan. N.ning asosiy aqidasi 
shialarning birinchi imomi xalifa Alini ilohiylashtirish (shundan "alaviylar" nomi kelib 
chiqqan), unda xudoning o‘zi mujassamlangan deb ishonishdan iborat. Ularning diniy 
ta’limoti va marosimlariga xristian dini va ayrim qadimiy e’tiqodlar ta’sir etgan. 
Xristianlikdagi muqaddas uchlik (troitsa) kabi, N. ham Muhammad, Ali va Salmon al-
Forisiyni Xudoning uch xil namoyon bo‘lishi, deb e’tiqod qiladi. Islom aqidasining zohiri 
va botini (sirti va ichi) bor deyishadi va shu orqali uni buzishga harakat qilishadi. Barcha 
harom narsalarni halol sanashadi. Ular o‘z falsafalarini yunon, hind, fors va nasroniy 
falsafalaridan jamlashgan. Ular Kuyosh, Oy va yoritqichlarga sig‘inadilar, jonning ko‘chib 
yurishiga ishonadilar. Ularning e’tiqodida yana quyidagilar asosiy o‘rin tutadi: N.ning bir 
qismi Alini oyda yashaydi deb e’tiqod qiladi, ba’zilari esa, Quyoshda yashaydi deydi. N. 
Muhammad (sav)ni Ali yaratgan deb e’tiqod qiladi. Hajni e’tirof qilmaydi. Zakotni boshqa 
musulmonlardek belgilamaydilar, balki xums (beshdan bir qism) beradilar. 
N.ning bayramlari quyidagilardir: Navro‘z -bahor bayrami, Yeadir bayrami, mubohala 
bayrami, Qurbon hayiti va shuningdek, nasroniylarning cho‘qintirish, barbarlik, Isoning 
tug‘ilgan kuni, xoch kabi bayramlarini ham nishonlaydi. 
Hukmron diniy oqimlar tomonidan asrlar davomida ta’qib qilingani sababli N. o‘z 
e’tiqodlarini sir tutadi, marosimlarini kechalari, maxfiy ado etadi. Ularda namoz, ro‘za va 
b. islom marosimlari, masjid kabi ibodatxonalar yo‘q. N. hozir Suriya va Turkiyada bor. 
 

---

Islom Ensiklopediyasi