Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
NIKOH, zavoj ("turmush kurish", uylanish; sinonimlari zavoj, urs) - tenghuquqli nikoh. 
Islomda N. tartibi johiliyat davridaga oila-huquqiy munosabatlar asosida shakllangan va 
islomning dastlabki davrlarida batafsil ishlab chiqilgan. Islomda N. Allohga xush 
keladigan amallardan sanaladi, unga har bir kishi, hatto jamiyatda teng huquqli 
bo‘lmaganlar, aqli norasolar ham haqlidurlar, agarda buni ular uchun xojalari, vasiylari 
va vositachilar hal etsalar. Musulmon kishi nasoro Vki yahudiy ayol bilan N. tuzishi 
mumkin, lekin musulmon ayol faqat musulmonga erga tegashi mumkin xolos. N. uchun 
cheklashlar juda oz, lekin o‘zaro N.dan o‘tayotganlarga bir-birlariga yosh va jamiyatdagi 
mavqei bo‘yicha mos kelishlariga rioya etishlari tavsiya etiladi. Birinchi N.da kelinning 
roziligani olish talab qilinmaydi, otasi yoki vasiysi rozi bo‘lsa bas, beva yoki erdan 
ajrashgan ayol vositachi (vakili) orqali roziligini o‘zi bildiradi. N.dan o‘tayotganlarning 
o‘zaro qarindosh-urug‘chilik yaqinligi yon tomondagi qarindoshlik bo‘yicha uchinchi 
darajadan yaqin bo‘lmasligi lozim. Bir avloddan tarqalgan qarindoshlar o‘rtasidagi N. 
umuman taqikdangan. Tutashgan qarindoshlik ikkinchi darajadan yaqin bo‘lmasligi 
kerak. O’z kuli yoki cho‘risi bilan N. o‘qitish man etiladi, lekin xojaning cho‘risi bilan 
birga yashashga ruhsat qilinadi. Begona qullar bilan N.ga ruhsat etiladi, shuningdek, 
xojalari ruhsati bilan qullar o‘rtasidaga N.ga ham izn berilgan. N.ning birinchi bosqichi - 
kelishish, unashtirish (xitba) bo‘lib, unda kuyov o‘zi yoki vakili orqali kelinning otasi, 
vasiysi yoxud ishonchli kishisiga taklifini aytadi. Erning ayolga ajratadigan mulki (mahr) 
va N. shartnomasi (sig‘a)ga kiruvchi boshqa shartlar xususida ham shu vaqtda kelishib 
olinadi. Ikkinchi va uchinchi bosqichlar - kelinni kuyov xonadoniga uzatish (zifof) va to‘y 
tantanalari (urs, valima). Bular oldinma-ketin bo‘lishi ham mumkin, chunki, agarda kelin 
hali balog‘at yoshiga yetmagan go‘dak bo‘lsa, uni uzatish to 13-15 yoshga to‘lmaguncha 
kechiktiriladi. Valima vaqtida sig‘a aytiladi va mahr yoki uning bir qismi (sadoq) 
to‘lanadi. Mana shu barcha bosqichlarda faqat kelinga qilingan sarf-xarajatlarni (mut’a) 
hisobga olmaganda N. hech qanday oqibatsiz to‘xtatilishi mumkin. So‘nggi bosqich - 
amalda er-xotin bo‘lish (nikoh), shundan keyin N. amalga oshgan hisoblanadi. N.ning 
zaruriy shartlariga mahr to‘lash, ayolni boqish va unga uning oilasining mavqeiga qarab 
muomala qilish, erlik vazifalarini ado etish va farzandlarini boqish kiradi. 
Erning teng huquqli N.da bo‘lgan xotinlari, ya’ni ular uchun mahr to‘langan xotinlari 
to‘rttadan oshmasligi lozim. Shuning uchun erkak to‘rtta xotini ustiga yana xotin 
olmoqchi bo‘lsa, ulardan bittasi bilan ajralishi kerak. Xotin kishi N.da o‘z xuquqini to‘la 
saqlab qoladi, unga tegishli mulkka erining hech qanday haq-huquqi yo‘q va faqat uning 
roziliga bilangina eri ishonchli kishi sifatida uning ishlarini yuritishi mumkin. N.ni qanday 
o‘tkazish quda tomonlarning boy-kambag‘alligaga, ularning jamiyatdaga mavqeiga va 
mahalliy urf-odatlarga bog‘liq bo‘lgan. Hozirgi vaqtda ko‘pchilik musulmon 
mamlakatlarda N. o‘qitish nikoh notariusi (ma’zun) tomonidan amalga oshiriladi. 
Ko‘pgana islom mamlakatlarida garchi bunday N.larning umumiy foizi hech qachon 
baland bo‘lmasa-da, poligam N.larni cheklashga, hatto umuman man etish yo‘lida sa’y-
harakatlar qilinmoqda. 

---

Islom Ensiklopediyasi