Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
NAVOIY, Nizomiddin Mir Alisher (1441 -1501) - ulug‘ o‘zbek shoiri va mutafakkiri, 
davlat arbobi. Hirotda tug‘ildi. Temuriylar davrida yashab, temuriy shahzodalar bilan 
birga tarbiyalandi. 4-5 yoshlarida maktabga bordi, Qur’oni karim va hadislar uning 
dunyoqarashi shakllanishiga ta’sir qildi. N. "yoshlik va yigitlik zamonida doimo darvishlar 
suhbatining talabgori edi" (Xondamir). Uning hayoti va ijodiy faoliyatida yirik shoir, Hirot 
naqshbandiylik tariqatining yetakchi vakili Abdurahmon Jomiy bilan uchrashuvi katta iz 
qoldirdi. Jomiyni ustoz-pir hisoblab, uning tasavvufi tarixi va namoyandalari haqidagi bir 
necha asarini turkiy tilda qayta yaratdi. 1466-68 y.larda N. Samarqandda yashab taniqli 
fiqhshunos Xoja Fazlulloh Abullaysdan saboq oldi. Shoirning fiqh ilmini sinchiklab 
o‘rgangani badiiy ijodida ham, ijtimoiy faoliyatida ham asqotdi. N. o‘z umri davomida 
musulmonlik tartib-qoidalariga, islom ko‘rsatmalariga to‘la amal qildi. Ayni vaqtda 
payg‘ambarlar, so’fiylar, mashoyixlar hayoti, ularning yashash tarzlari xususida 
ma’lumot beruvchi "Nasoyimul-muhabbat" ("Muhabbat shabbodasi"), "Tarixi anbiyo va 
hukamo" ("Payg‘ambarlar va hakimlar tarixi") kabi asarlar yaratdi. N.ning "Xamsa" 
asariga kirgan dostonlarda, devonlarda so’fiylar, darvishlar, oriflar xislatlarini ta’riflovchi 
g‘azallar, muxammaslar, qitalar, boblar bor. N. bu zotlarni Xudo va payg‘ambardan 
keyin tilga olib, ularni Alloh bilan insoniyat orasidagi vositachi, ruhiy va ma’naviy olam 
posbonlari sifatida e’zozlaydi. N. muqaddas kitoblardagi ilohiy fikrlardan o‘z ijodida 
foydalanib, ularni maxsus risolalar uchun manba sifatida qabul qildi. Chunonchi, "Arbain" 
("Qirq hadis"), "Nazmul-javohir" ("Gavharlar tizimi"), "Mahbubul-qulub" ("Ko‘ngillarning 
sevgani"), "Munojot", "Sirojul-muslimin" ("Musulmonlar chirog‘i") kabi kitoblari Qur’oni 
karim va hadisi shariflar ta’sirida yuzaga keldi. Ularda shariat axkomlari, Alloh sifatlari, 
islom arkonlari va aqidalari xususida so‘z yuritdi, bu bilan islom ta’limotining 
ommalashishiga, ravnaq topishiga katta hissa qo‘shdi. N. vazir va hokim lavozimlarida 
ishlaganida ham, keyin ham badiiy ijod bilan shug‘ullanish barobarida masjid va 
madrasalar, xonaqoh va rabotlar bunyod etish, ilm-san’at ahdlarini tarbiyalash yo‘lida 

---

Islom Ensiklopediyasi