Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
KOMIL INSON - tasavvuf falsafasining asosiy tushunchalaridan biri. Har jihatdan yetuk 
kishi. Axloqiy jihatdan oliy poklikka erishgan, borliq va Allohni anglashda to‘liq bilimga 
ega bo‘lgan va natijada Haqqa yetishgan (yoki Qur’on oyatlarining tub mohiyatini 
tushunadigan) inson. Tasavvuf ta’limotiga ko‘ra, Alloh K.i.da o‘zining barcha xislat va 
alomatlarini bamisoli ko‘zguda ko‘rgandek ko‘rib turadi. U borliqning bir-biriga zid ikki 
jihati: ma’naviy va moddiy jihatlarini birga qo‘shadi. Uning butun olam uchun bo‘lgan 
favkulodda ahamiyati ana shundan kelib chiqadi, u - Koinotning botiniy hukmdori, Olam 
yaratilishining sababchisi va maqsadidir. K.i. haqidagi ta’limot so’fiy faylasuf Ibn al-
Arabiy tomonidan yaratilgan, keyinchalik uning izdoshlari, jumladan O’rta Osiyoda 
Ahmad Yassaviy, Abdurahmon Jomiy, Alisher Navoiy va b. tomonidan rivojlantirilgan. 
O’zbekiston mustaqshshikka erishgach, K.i.ni voyaga yetkazish milliy istikdol 
mafkurasining asosiy vazifalaridan qilib qo‘yildi. Prezident I.Karimov asarlarida K.i.ni 
voyaga yetkazish vazifalari atroflicha bayon etilgan.  
 
 
KOTIB - yozayotgan kishi, qayta ko‘chiruvchi, yozuvchi, mirza - amaldor. Dastlab K. -
o‘qimishli kishilar bo‘lgan, ular Muhammad (sav)ning so‘zlari, farmoyishlari va 
maktublarini yozib borganlar. Musulmon Davlatida boshqaruv tizimining murakkab va 
kengtarmoqli bo‘g‘imi rivojlanishi jarayonida turli mansab pog‘onasidagi amaldorlar -
devondagi mirzalardan tortib idora boshliqlarigacha K. deb atalgan. Oliy K.lar guruhi (K. 
as-sirr, K. al-insho, K. al-jayn) devonni tashkil etgan. Keyinchalik K. atamasini o‘rta va 
quyi darajadagi (oliy darajadagilar uchun vazir nomi paydo bo‘ldi va b.) amaldorlarga 
nisbatan qo‘llaniladigan bo‘lgan. K.lar uchun qo‘llanmalar, ularni madh etuvchi va 
haqorat qiluvchi asarlar yaratildi. Ko‘pgina shaxslar ularning avlodlariga ham o‘tadigan 
al-K. unvoniga ega bo‘lishgan. K.lar amaliy yozishmalar va bejamdor devon uslubining 
rivojlanishiga imkon tug‘dirganlar va bu bilan musulmon olami xalqlarining adabiyotiga 
ta’sir ko‘rsatganlar.  
 
 
KOHIN - g‘oyibdan xabar beruvchi, bashoratgo‘y. Islomdan avvalgi Arabistonda 
vasvasa holatida Alloh yoki uning vakili -farishta yoki jin bilan muloqot qilgan odam 

---

Islom Ensiklopediyasi 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
167
shunday deb atalgan. Qabila odamlari biron-bir ish kishidan oldin uning oqibati qanday 
bo‘lishini K.dan so‘rashgan. Qabiladoshlari Muhammad (sav)ni ham dastlab K. - folbin 
deb o‘ylashgan. Qur’on oyatlarida (52:29; 69:42) ularning shubhalariga javoban 
Muhammad (sav) K. - folbin ham, majnun ham emasligi alohida ta’kidlangan. Umuman 
islom an’anasida K.lar kelajak haqvda yolg‘on so‘zlovchilar sifatida talqin qilinadi. Ularga 
qarshi islom tarafidan qattiq kurashish tavsiya etiladi.