Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
291
TILOVAT - ko‘proq Qur’on o‘qish ma’nosvda ishlatiladi (q. Qiroat). 
 
 
TOAT (arab. - itoat qilish, bo‘ysunish) -Allohga e’tiqod qilish, xatti-harakat yoki itoat 
etishni namoyon qilish, diniy majburiyatlarni ado etish. O’rta asr sunniy ulamolari T.ni 
ilohiy amrga rioya etish yoki mos kelish (muvofaqat al-amr) deb ta’riflashgan va uni bir 
necha darajaga bo‘lishgan. T.ning insonni Alloh oldida taqvodor (mo‘min) qiluvchi va 
unga jannatni va’da etuvchi eng yuqori darajasi - bu dinning asosi (usul ad-din)ni 
Allohning yagonaligi, ilohiy adolatni takdiri azal va b.ni hamda islom dinining beshta 
asosiy arkonini (arkon shariat al-islom: Allohning yagonaligi va Muhammad (sav) uning 
payg‘ambari ekanini, namoz, zakot, ro‘za va haj amallarini) bilishni o‘z ichiga oladi. 
Shariat tomonidan belgilab qo‘yilgan ushbu amallar (majburiyatlar)ni ado etish ham T. 
deb ataladi. T.ning keyingi darajalari e’tiqod qilishning sanab o‘tilgan arkonlariga amalda 
rioya etishni, belgilab qo‘yilgan diniy majburiyatlarga nafaqat rioya etishni, balki har 
qanday gunoxdardan xoli bo‘lish uchun qo‘shimcha (navofil) majburiyatlarni bajarishni 
ham o‘z ichiga oladi. T.ning darajalarini musulmon ulamolari insonning bu dunyodagi 
(jizyadan, asirlikdan ozod bo‘lish, musulmon odatiga ko‘ra dafn etilish, xudoning 
marhamatiga sazovor bo‘lish va h.k.) hamda narigi dunyodaga o‘rni (do‘zahda abadiy 
qolishdan xalos bo‘lish, jannatga kirish tartibi va h.k.) bilan ham bog‘laganlar. 
 
 
TOBE’INLAR (arab. - qaram, izdosh) -islom tarixida sahobalardan keyin ularning ishini 
davom ettirgan ilohiyotchilar qatlami T. deb, undan keyingi davrdaga ilohiyotchilar 
T.ning tobe’inlari (taba T.) deb yuritilgan. T. uch tabaqa: kubro (katta), vusto (o‘rta) va 
sug‘ro (kichik) tobe’inlar. Sahobalardan ko‘proq rivoyat olgan Sa’id ibn al-Musayyab, 
Urva ibn Zubayr, Alqama ibn Qays - kubroga, Hasan Basriy, Muhammad ibn Sirin, 
Mujohid, Ikrima, Qatoda, Umar ibn Abdulaziz va b. - vustoga, ko‘proq T.dan rivoyat 
olgan Ibrohim an-Naxaiy kabilar sug‘roga kirishgan. Barcha ulamolar eng mashhur va 
eng fozil sifatini T.dan Sa’id ibn Musayyabga nisbat beradilar. Abu Abdulloh Muhammad 
ibn Xafif Sheroziy aytadiki: 
1) Madina ahdi Sa’id ibn Musayyabni; 
2) Kufa ahdi Uvays Qaraniyni; 
3) Basra ahdi esa, Hasan Basriyni eng afzal va eng mashhur tobe’in deb biladilar.