Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
QALB, yurak, dil- ilohiyot va tasavvuf tushunchasi. Qur’oni karimda "Q." so‘zi 133 marta 
uchraydi. Q. insonning diniy qaqiqatlarni anglab oladigan, imon va taqvodorlik xislatlari 
jo bo‘lgan a’zosi sifatida tavsiflanadi. Qur’onga ko‘ra, Alloh gunoxkor, imonsiz, zolim 
kimsalarning Q.ini muhrlab qo‘yadi (10:74/75; 7:101/, ularni o‘z marhamatidan, 
haqiqatni bilishdan mahrum etib, do‘zax azobiga mahkum qiladi. Tustariy, Balxiy, Nuriy, 
Termiziy, Razoliy kabi allomalar fikricha, Q. inson ichidagi ilohiy sir bo‘lib, shu tufayli 
inson hatto farishtalardan ham yuqori turadi; Q. Alloh bilan inson muomala qilib 
turadigan joydir; Q. narsalarning tub mohiyatini ko‘ra oladi; xudojo‘ylar Q.i billur singari 
tiniq, gunoxkorlar Q.i esa, aksincha, zang bosgan (83:14) va u haqiqatdan yiroqdir. Q. 
inson xatti-xarakatlarini aks ettiruvchi ko‘zgu bo‘lib, savob amallar uni nurga to‘ldiradi, 
yomon amaplar esa, aksincha, xiralashtiradi. So’fiy o‘z Q.ini "yumshatib", ilohiy 
bilimlarni o‘zlashtirish uchun o‘zini tayyorlab borishi, dunyoviy istaklardan voz kechishi 
zarur. Q. tushunchasi zikr bilan chambarchas bog‘likdir. Zikrda til bilan birga insonning 
barcha a’zolari qatnashadi, Q. esa, ular ichida eng muhimi sanaladi. Zikr tufayli Alloh 
so’fiyning Q.idan joy olib, bajaradigan barcha amallarining birdan-bir sababi va 
harakatlantiruvchi kuchiga aylana boradi.  
 
 
QARMATLAR - ismoiliylarning asosiy shohobchalaridan biri tarafdorlari. Q. harakati 9-a. 
oxirida Jan. Iroqda vujudga kelgan, Suriya va Yamanga tarqalgan, dehqonlar, 
ko‘chmanchi badaviylar va hunarmandlardan tashkil topgan. Harakat o‘z nomini uning 
rahbari va tashkilotchisi Hamdon ibn al-Ash’asning laqabi Qarmat (yoxud Qarmatuya, 
Qirmit)dan olgan. Uning ma’nosi manbalarda turlicha ("kalta oyoq", "qizil ko‘z" va b.) 
izoxdangan. Biroq, Hamdongacha ham Qarmatiya nomi bor edi, bu esa, Hamdon o‘z 
laqabini o‘sha davrda mavjud bo‘lgan shialikning biron-bir tashkiloti nomidan olgan deb 
hisoblashga asos bo‘ladi. Ular abbosiylar xalifaligiga qarshi qo‘zg‘olonlarga boshchilik 
qilgan. Q. yerga jamoa egaligini, umumiy (qullardan tashqari) tenglik g‘oyalarini targ‘ib 
etishgan. Ular islom marosimlarini bajarmagan, shariat qoidalarini tan olmagan, ularda 
masjidlar bo‘lmagan. Q. musulmonlarning ziyoratgohlari (mas., Ka’ba va u yerdagi "qora 
tosh" - hajar al-asvad)ni bid’at deb hisoblagan. 899 y. Q. Bahraynni bosib olib, al-
Aqsoda (Sharqiy Arabiston) o‘z davlatini tuzgan, bu davlat 11-a. oxirigacha mavjud 
bo‘lgan. 930 y. haj vaqtida Q. Makkaga hujum qilib, uni talon-toroj etishgan, hajga 
borganlarni o‘ldirishgan, bir qismini qul qilishgan, u yerdagi "Qora tosh"ni parchalab, 
o‘lja qilib olib ketishgan (20 yildan so‘ng qaytarilgan). Bu hol keng xalq ommasini Q.dan 

---

Islom Ensiklopediyasi 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
236
chetlashtirgan. 11-a. oxiri -12-a. boshlarida Iroq va Eronda ularga qarshi shiddatli 
kurash boshlangan va Q. harakati bostirilgan. Keyinchalik Q. ismoiliylarning boshqa 
oqimlariga qo‘shilib, yo‘qolib ketgan.