Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
NUR MUHAMMADIY (fors. nur-i Muhammadiy; "Muhammad nuri") - Muhammad 
(sav)ning qalin nur taratuvchi nuqta ko‘rinishidagi ruhlari azaldan mavjud bo‘lganligi 
haqidagi ta’limot; oldindan belgilangan barcha ruhlar shundan kelib chiqqan. Bu ta’limot 
mualliflari uni Qur’onning "nurli oyati"dan (24:35) olib, uni "ilohiy nur" haqidagi ta’limot 
bilan bevosita bog‘lashgan. 
 
 
NURBAXSHIYA - shialik ichidagi so’fiylik tariqati; 15-a. boshida kubroviylik tariqatidan 
uning shialikdagi tarmog‘i sifatida ajralib chiqqan. Asoschisi - sayyvd Muhammad ibn 
Muhammad Nurbaxsh (1392-1464), bahreynlik arab bo‘lgan. U o‘z shajarasini shia 
imomi Muso al-Kozimga bog‘lagan. Shia shayxi Xoja Ishoq al-Xuttaloniyning muridi 
bo‘lgan. Qur’on va "barcha fanlar"ni yaxshi o‘zlashtirgani uchun ustozi unga Nurbaxsh 
laqabini hamda o‘zining vafot etib ketgan ustozi Kubroviylar shayxi sayyid Ali al-
Hamadoniyning hirqasini berib, xonaqohga bosh bo‘lishni topshirgan. Nurbaxsh 
tarafdorlari uni adolat o‘rnatish uchun kelgan imom-Mahdiy va xalifa deb e’lon qilganlar. 

---

Islom Ensiklopediyasi 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
224
Iroqda uning sha’niga atab tangalar zarb etilgan va xutbalar o‘qilgan. Uning dovrug‘i 
Kurdiston, Ozarbayjon, Gilonga tarqalgan. Temuriylardan Shohruh davri (1405-1447)da 
N. tariqati qattiq quvg‘in ostiga olingan. Nurbaxsh qolgan umrini Ray viloyatidagi kichik 
qishlokda shogirdlari orasida o‘tkazgan. 
N. g‘oyalari Eronda safaviylar ta’limotini qaror topishiga zamin hozirlagan. N. ta’limoti 
Muhammad Nurbaxshning "ar-Risolat al-i’tiqodiya" va "al-Fiqh al-axvat" kabi asarlarida 
bayon etilgan. N. ta’limoti negizida ikki imomlikka e’tiqod qilish yotadi: haqiqiy 
(haqiqiya) va qo‘shimcha (idofiya), ularni shuningdek, "katta jihod" va "kichik jihod" deb 
ham ataydilar. Imomning tashqi va ma’naviy sifatlari majmuasi "kichik jihod" deb 
ataladi. Haqiqiy imom, qo‘shimcha sifatlarga ega bo‘lib valiy darajasiga ham yetishi 
lozim. Bunga faqat Ali ibn Abu Tolib (kv) erishgan. "Kichik jihod" belgilarini valiylik bilan 
uyg‘unlashuvi, Nurbaxshning fikricha, "katta jihod"ni tashkil qilgan. Nurbaxsh 
Muhammad (sav) davrlaridagi urf-odatlarni tiklash va saqlab qolishga, "yanga 
udumlar"ni (bid’at)ni bekor qilishga da’vat qilgan.