Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
ABU HUZAYL ALLOF, Muhammad ibn al-Huzayl (749/753-841/849) - mu’taziylar 
(huzayliylar) Basra maktabining yirik vakili, g‘oyaviy rahnamosi. Alloflar savdo qiladigan 
joydan bo‘lganligi uchun al-Allof laqabini olgan. 818 y.da Bag‘dodga ko‘chib kelgan. 
Samarra (Iroq)da vafot etgan. A.H.A. ko‘p qismi bahs-munozara tusidagi 60 ta asarning 
muallifi bo‘lgan, ammo ularning birontasi bizgacha yetib kelmagan. Uning "Raddiyalar" 
asari boshqa dinlar (yahudiylik, xristianlik, zardushtiylik)ga ham, islom dinidagi turli 
oqim va maktablarga ham qarshi qaratilgan. Qur’on va sunna ta’limotini aql-idrokka mos 
talqin etishga urinib, ma’lumotlarni qabul qilishda faqat aqlga suyanish kerak, Qur’on 

---

Islom Ensiklopediyasi 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
16
yaratilgan, banda o‘z fe’l-atvorini o‘zi yaratadi, degan g‘oyani ilgari surgan. A.H.A.ning 
"xudoning kalomi" iroda erkinligi, odamning o‘z xatti-harakatlari uchun ma’naviy 
javobgarligi, hayotiy ne’matlar haqidagi va b. fikrlari nafaqat sunniy ilohiyotchilar, balki 
boshqa mu’taziliy oqimlarning vakillari tomonidan ham tanqidga uchragan. A.H.A. xalifa 
Ma’munning ustozi bo‘lgan va ayni shu xalifa davrida (813-833) mu’taziliylar ta’limoti 
hukmron diniy e’tiqod hisoblangan. Xalifa amri bilan barcha qozilar, ilohiyotchi olimlar, 
mansabdor shaxslar aqidaviy masalalarda imtihon qilingan. Mutaziliylik, ya’ni A.H.A. 
aqidalarini tan olmagan kishilar xizmatidan bo‘shatilib, jazolangan, hatto o‘limga 
mahkum etilganlar. 
 
ABU HURAYRA (602 - 679, Madina) - mashhur sahoba, roviy, faqihlardan. Asli ismi 
Abdurahmon ibn Sahr al-Davsiy Abdushams. Rasululloh tomonidan Abdurrahmon deb 
atalgan. Mushuklarni juda sevgan. Bir kun uning etagida bir mushuk bolasini ko‘rgan 
Rasuli Akram, "Abu Hurayra" - mushukning otasi deya lutf etgan va u ham bundan 
iftixor etib, ushbu laqab bilan shuhrat topgan. Tijorat va boyligi yoxud ma’lum bir 
mashg‘uloti bo‘lmagani uchun ashobi Suffa sirasiga kiritilgan. U Doril-irfondan dars 
olgan va huzuri Rasulotdan bir lahza ham ayrilmagan. Ajoyib faqih bo‘lib, ifto (fatvo 
beruvchi) mavqeiga ko‘tarilgan. Umar (ra) tomonidan Bahrayn voliyligiga tayinlangan. 
Usmon (ra) zamonida Makka qozisi va Muoviya davrida Madina voliysi bo‘lgan. 
Favqulodda kuvvai-hofizaga ega bo‘lgan A.H. uch yil muttasil Nabiy (as)ning majlisidan 
ajralmagan va bu muddat mobaynida kuch-quvvatini Rasuli Akram(sav)ning so‘zlari va 
ishlarini egallash hamda qayd etishga baxsh etgan. 5374 hadis rivoyat etgan. Bulardan 
335 tasida Imom Buxoriy va Imom Muslim hamfikrdirlar, 93 tasi faqat Buxoriyda, 189 
tasi yolg‘iz Muslimda, qolgan 4757 tasi boshqa hadis kitoblarida keltirilgan.  
 
 
ABUD-DARDO, asl ismi Uvaymir, kunyasi bilan mashhur (? - 652) - ashobi kiromning 
faqihlaridan, olim va hakimlaridan biri. Shom fathidan so‘ng u yerga hokim qilib 
tayinlangan. 179 hadis rivoyat etgan.