O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
QARSHI MUHANDISLIK-IQTISODIYOT INSTITUTI
TILLARNI O’QITISH KAFEDRASI
R E F E R A T
MAVZU: Ingliz tilida so’zlashuvchi mamlakatlarda ta’lim tizimi:
Avstraliya ta’lim tizimi va uning o’ziga xos
xususiyatlari
Bajaruvchi: E-35 guruh talabasi Toirov Feruz
Ilmiy rahbar: dots. O. Begimov
QARSHI-2012
Bugungi kunda Avstraliyada 10 mingga yaqin maktab bo’lib, ularda 3
milliondan ortiq o’quvchi taxsil oladi. Maktablarning 71 foizi davlatga
qarashli, qolganlari xususiydir. Buyuk Britaniya an’analarini saqlab
qolgan mamlakatda hamon o’g’il va qiz bolalar alohida maktablarda
o’qishadi. Ammo keyingi davrlarda ular ajratilmaydigan maktablar ham
faoliyat ko’rsata boshladi. Shuningdek, mamlakatda mustaqil, diniy,
xorijlik o’quvchilarni qabul qiluvchi maktablar ham mavjud.
Avstraliya maktablarida 15 nafar o’quvchiga o’rtacha, 1 nafar
o’qituvchi to’g’ri keladi. Shubilan bir qatorda, ta’lim tizimi
bosqichlarida o’ziga xos faqlanishlar ham kuzatiladi. Mamlakatda,
umuman, bolalar 5 yoshidan boshlab tayyorlov sinflariga borishadi.
Lekin bu majburiy emas va keng tarqalgan odat ham emas. O’rta
hisobda, bolalar maktabga 6 yoshidan boradilar. Avstraliyada ota-onalar
maktab bilan doimiy aloqada bo’lishadi. Ular yilida 1-2 marta
o’qituvchlar bilan o’tkaziladigan uchrashuvlarga borishadi va
farzandlarining o’qishlari, o’zlashtirish darajasi bilan tanishadilar.
Bundan tashqari, maktab ularga har chorak oxirida o’quvchilarning
o’qish natijalari va o’zlashtirishlari to’g’risidagi hisobotlarni jo’natib
turadi.
Bola 12 yoshgacha o’rta ta’limning birinchi, 16 yoshgacha ikkinchi,
18 yoshgacha uchinchi bosqichlarida tahsil oladi. Shundan so’ng u to’liq
o’rta ta’lim haqidagi sertifikatga ega bo’ladi. Bu esa, ularga maktabga
olgan baholari asosida imtihonsiz oliy o’quv yurtlariga kirish huquqini
beradi. Avstraliyada o’rta ta’lim 12 yilga mo’ljallangan. Ammo uning
o’ziga xos tomoni shudaki, bola 10-sinfdan so’ng maktabda qolish-
qolmaslikni tanlash huquqiga ega. Demak, maktab ta’limining qolgan
ikki yilini davom ettirish ixtiyoriy hisoblanadi.
Maktabda ingliz tili, matematika, ijtimoiy va tabiiy fanlar, san’at
(jumladan, musiqa va rasm) darslari o’tiladi. Bitiruvchi sinflarda fanlar
qisqaradi va qaysi yo’lanishdagi fanlarni o’qishni o’quvchining o’zi hal
etadi. Yashil qit’a nomi bilan mashhur bu davlatda ta’lim tizimi
Britaniya andozasida yaratilgan. Shu sababli, xuddi Britaniyada bo’lgani
kabi bu yerda ham o’qish standartlari boshidanoq juda yuqori bo’lgan.
XX asr boshlarida tashkil etilgan xususiy maktab-pansionlar barcha
jihatdan o’zlarining britaniyalik nomdoshlari an’analariga rioya etib
kelganlar. Shuning uchun Avstraliya maktablari uchun o’qituvchilar,
darsliklar va o’quv qo’llanmalari Angliyadan olib kelingan.