Microsoft Word ihyo ilm ziyouz com doc

«(Ey mo‘minlar), aniqki, sizlar (munofiqlarning) dillarida Allohdan ko‘ra 
qo‘rqinchliroqdirsizlar. Bunga sabab, ular Allohning qudratini anglamaydigan 
qavm ekanliklaridir» (Hashr surasi, 13-oyat) degan. Alloh taolo ushbu oyatda 
munofiqlarning Allohdan qo‘rqinchi ozligiga va fahmlari kamligi bois ular maxluqning 
qudratini buyuk ko‘rishlariga ishora qilmoqda. 
 
Sen nazar tashla, bu hol fatvolarning far’iy masalalarini yod olmagani natijasimi yoki biz 
zikr qilgan   ilmlarning yo‘qligi?! 
 
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) huzurlariga vakil bo‘lib kelgan kimsalarni: 
«Faqihlar va olimlar», deganlar.
84
 Sa’d ibn Ibrohim az-Zuhriydan: «Madinaliklarning 
qaysilari faqihroq?» deb so‘rashganida, u kishi: «Alloh taologa taqvodorroq bo‘lganlari», 
deb javob berganlar. U kishi bu gaplari bilan fiqhning samarasiga ishora qilganlar. 
 
Taqvo fatvo va hukmlarning emas, botiniy ilmlarning samarasidir. Rasululloh (sollallohu 
alayhi vasallam): «Faqihlarning faqihi kim ekanini aytaymi?» dedilar. Sahobalar: «Ha, 
ayting», deyishdi. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «Insonlarni Allohning 
rahmatidan umidsiz etmagan, ularni Allohning makridan xotirjam qilmagan, Allohning 
fazlidan noumid etmagan va boshqa kitoblarga qiziqib, Qur’oni karimni tashlamagan 
odam», dedilar.
85
 
 
84. Abu Nu’aym, Bayhaqiy, Xatiblar Suvayd ibn Horisdan zaif isnod bilan rivoyat qilishgan. 
85. Abu Bakr ibn Lol, Abu Bakr ibn Sunniy va Ibn Abdulbarlar Alidan rivoyat qilishgan.
 
 
Anas ibn Molik (r.a.) Rasulullohning (sollallohu alayhi vasallam): «Sahardan to quyosh 
chiqqunicha Alloh taoloni zikr qilayotgan qavm bilan o‘tirishim to‘rtta qul ozod 
qilishimdan mahbubroqdir»,
86
 degan hadislarini  aytdilar, so‘ng Yazid Raqqoshiy va 
Ziyod Numayriyga o‘girilib: «Zikr majlislari sizlarniki kabi uzundan-uzun va’z-
nasihatlardan iborat bo‘lmagan. Bizlar o‘tirib iymon haqida so‘zlashar, Qur’onni tafakkur 
qilar, dinni birbirimizga tushuntirar va Alloh taoloning  ustimizdagi ne’matlarini sanab, 
tushunar edik», dedilar. 
 
Anas (r.a.) Qur’on tadabbur qilishni va ne’matlarni sanashni, tushunish – fiqh deb 
aytganlar.  
 

---

Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy