Microsoft Word I. Sayfitdinov 7-sinf mehnat ta'limida Stanoklar va ulardan foydalanish mavzusini o'qitish

Dastur  bilan  boshqariladigan  zamonaviy  tokarlik  stanoklari  haqida.

  Mehnat 

unumdorligi  va  metall  kesish  stanoklarida  ishlov  berish  sifatini  oshirish,  ishchilarning  mehnat 

sharoitini  yaxshilash  maqsadida    ishlab  stanoklarni  boshqarish  va  ularga  xizmat  qilishga 

mexanizatsiya va avtomatlashtirish keng joriy etilmoqda.  

Ishchi stanokda biror buyumni tayyorlashdan avval uning chizmasi bilan tanishadi, ishni 

rejalashtiradi, ish asboblarini tanlaydi, kesish rejimi va boshqa parametrlarni aniqlaydi, so’ngra 

ishni  boshlashi  mumkin.  Kompyuter  bilan  boshqariladigan  stanoklarda  tayyorgarlik  jarayonlari 

va  detal  tayyorlash  ish  jarayonlari  bevosita  maxsus  dasturlar  orqali  amalga  oshiriladi.  Bunday 

tizimlarni  raqamli  dasturlar  bilan  boshqariladigan  stanoklar  deb  ataladi  va  ularda  ishlab 

chiqariladigan mahsulot sifati jihatidan qo’lda bajarilganga qaraganda ancha yuqori bo’ladi.  

   Dunyoda yuqori aniqlikda ishlaydigan zamonaviy tokarlik-vintqirqar stanoklarini ishlab 

chiqaruvchi eng mashhur zavodlarga misol qilib Shveytsariyaning “SCHAUBLIN”, Rossiyaning 

«ИЖМАШСТАНКО»,  Germaniyaning  “OPTIMUM  MASCHINEN  GmbH”larni  aytish 

mumkin  (4-rasm).  Xususan,  Shaublin  kompaniyasi  tokarlik  stanoklarining  aniqlik  darajasi  1 

mikrondan oshmaydi [33].

  

 

 

 

a 

b 

c 

4-rasm.  Zamonaviy  tokarlik  stanoklari.  a)  Shveytsariya.  “Schaublin”;  b)  Rossiya. 

«Ижмашстанко»; c) Germaniya. “Optimum maschinen GmbH”.

 

Dastur  bilan  boshqariladigan  zamonaviy  tokarlik  stanoklarining  avvalgi  avlod 

stanoklardan afzallik tomonlarini quyidagicha sanab o’tish mumkin: 

1.  Dastur bilan boshqariladigan stanoklar bilan jihozlash ishlab chiqarishda ishchi kuchi 

va operatorlar sonini 30-80% gacha kamaytirishga olib keladi. 

2.  Dastur  bilan  boshqariladigan  stanok  operator  bilan  boshqariladigan  3-5  ta  oddiy 

stanokni almashtirish imkoniyatiga ega.  

3.  Dastur  bilan  boshqariladigan  stanok  kichik  maydonga  joylashganligi  tufayli  ishlab 

chiqarish maydonini iqtisod qilishga olib keladi. 

4.  Innovatsion  usullar  yordamida  mehnat  unumdorligi  3-5%  ga  oshgani  holda,  dastur 

bilan  boshqariladigan  stanoklarni  tadbiq  etish  orqali  ishlab  chiqarish  unumdorligi  ikki 

martagacha oshadi. 

5.  Ishlab  chiqarish  jarayoni  EHM  vositasida  boshqarilgani  tufayli  tayyorlanadigan 

detallarning aniqlik darajasidagi xatoliklar deyarli bo’lmaydi. 

Zamonaviy tokarlik-vintqirqar stanogining tarkibiy qismlari 5-rasmda keltirilgan.

 

---

 

14

 

5-rasm.  “D420X1000”  rusumidagi  tokarlik 

stanogining tuzilishi.  

1. Oldingi babka; 2. Boshqaruv paneli; 3. Stanina; 

4.  Support;  5.  Patron;  6.  Himoya  oynasi;  7. 

Lyunet; 8. Yoritgich; 9.  Ketingi babka; 10.  Ishga 

tushirish 

dastasi; 

12. 

To’htatgich; 

13. 

Keskichtutgich.