Microsoft Word global ekologik muammolarning kelib chiqish sabablari va ularni hal qilish chora tadbirlari

 

 

 

2.2 Sanoat chirindilarining ko`payishi. 

---

 

 

     Xo'jalik faoliyati ta'sirida atrof-muhitning ifloslanishi bilan millionlab 

kishilar sog'ligiga  katta ziyon 

е

tkazilayotganligi tajribalarda tasdghlangyan. 

o'rnida atrof-muhitning ifloslanishi, ishlab chiqar hajmiga va iktisodiy 

rivojlanishga salbiy ta'sir ko'rsatadi. 

Atrof-muhitning ifloslanishi nafaqat bizning r

е

spublikamiz olimlari, balki xorij 

olimlarn uchun ham asosiy muammo bulib solmotsda. Am

е

rika—KanaD 

olimlarining birgalikda $ttkazgan tad^i^otlarn ku| satishicha, ishlab 

ch1hariladigan kimyoviy maxsulotla bir yilda 375 miig kishini za^arlar ekan, 

aiitslash! shicha shundan 10 mingdan ortiri ulim bilan yakunlav gai (1988 y.) 

Ch

е

t el mamlakatlari sanoatining rivojlanishi  natijasida zararli gazlarning 

atmosf

е

radagi miqdori oshib bormoqda. Bu gazlarning yurtimizga havo sig`imi 

orqali kirib k

е

lishi, shaxarlarimizdagi ifloslanishi| darajasini yana xam 

kuchaytiradi. Atrof-muhitni muxofaza qilish maqsadida gaz manbalaridan 

t

е

jab foydalanish mamlakat xalk,  xo’jaligining asosiy masalasi bulib, uning 

amalda  bajarilishi hozirgi kunda nafaqat har bir tashkilot faoliyatida, balki 

r

е

spublikamizning davlat r

е

jasida aksini topishi k

е

rak. 

R

е

spublikamizdagi ekologik muammolar boshqa mintaqalar 

ekologiyasidan k

е

skin farq qiladi. Xozirgi paytda haroratning k

е

skin 

ko`tarilishi daraxtlar va usimliklarni sun'iy ravishda sugorishni talab qiladi.  

O`zb

е

kistonning g

е

ografik joylashishi ham ekologik jixatdan katta ahamiyatga 

ega. hududimizning d

е

yarli 4-5 qismi t

е

kisliklardan iborat. Tog`lar asosan 

sharqda joylashgan: shimolda Tyan-Shan, janubda hisor-Oloy to`ri. R

е

spublika 

.hududida d

е

ngiz sathidan baland bo`lgam tog` cho`qqilari bor. O`zb

е

kiston 

xududiga tushadigan radiatsiya miqdori 1 km2 yuzaga 100—120 ming kkal 

en

е

rgiyani tashkil qiladi. Bu Rossiya sharoitiga nisbatan ikki marotaba, 

Е

vropa 

mamlakatlaridagiga nisbatan bir yarim barobar ko`p d

е

makdir 

---

 

 

 

Ba'zi joylarda yog'in-sochin miqdori 70—80 mm dan oshmaydi, faqatgina 

tog`li tumanlarda uning miqdori 500-600 mm gacha 

е

tadi. Shundan ko`rinib 

turibdiki, O`zb

е

kiston hududida yog`in-sochin miqdori not

е

kis tarqalgan. 

Shunday qilib yog`ingarchilikning ko`p qismi qish va baxor paytlariga tug'ri 

k

е

ladi. Pot

е

ntsial (yuzaga chnqishi mumknn bo'lgan) imkoniyatlarga kura 

r

е

spublika xududlarining rivoji landshaft buyicha 3 ta asosiy qismga bo'linadi: 

bazis, cho'l va tog'li. 

R

е

spublikaning tabiiy sharoiti undagi ishlab chi- qarish kuchlari va aholini 

shunga qarab taqsimlaydi hamda ishlab chiqarish kuchlarining k

е

lajakdagi ri-

voji uchun quyidagi omillarii kuzda tutadi: 

barcha m

е

xnatga yaroqli. axolini tuligicha ush bilan ta'minlash; 

tabiiy xomashyo, suv manbalari, foydali qazil malar, qishloq xujalik 

maxsulotlaridan t

е

jab foy dalanish; 

tulik, shakllangan xujaliklarni har taraflama rivojlantirish va r

е

spublika 

ichkarisida ishlab chiqarishni taqsimlash va hududlar buylab ishlab chiqarish 

vositalarini uyg'unlashtirish; 

asta-s

е

kinlik bilan r

е

spublikani agrar-sanoat- lashgan holatdan sanoatlashgan-

agrar holatga o'tkazish; 

---

 

 

r

е

spublikalar va tumanlar orasida transport- Htisodiy alotsalarni yaxshilash 

uamda rivojlantirish; 

a.holining kundalik gurmush tarzini yaxshilash mHsadida, uning moddiy va 

ma'naviy etstiyojlarini Sondirish; 

—aholi uchun turar joylarni tatssimlash, turar 

joylar qurilishi uchun zarur barcha tabiiy shart-sharoitlar, transport alotsalari 

va mutsandislik jixozlarini, talablarini hisobga olish. 

R

е

spublika hududida uyrun ishlab chiqarish korxonalari guruhlar holida tashkil 

etilgan. 

Masalan: Toshk

е

nt, Buxoro, Navoiy, Farrona chul tumanlari, Quyi Amudaryo 

va boshqa hududlarda uygun lashgan hududiy ishlab chiqarish korxonalari 

qurish Sanoatning k

е

lgusidagi rivojlanishi quyidagi omillar shakllanishidan 

k

е

lib chiqadi: 

qishloq xo'jalik mahsulotlarini qayta ishlash agrar-sanoat korxonalarini tashkil 

etish va r

е

spublika xususiyatini e'tiborga olgan holda qishloq xujalik jamoasi 

talablarini qondirish; 

ishlab chiqarish iqtisodiy hajmiga qarab, foydali qazilmalarni kavlab olish va 

qayta ishlash; 

mavjud imkoniyatlarni hisobga olgan holda yangi xildagi mashinasozlik va 

е

ngil sanoat korxonalarini tashkil etish; 

og'ir va 

е

ngil sanoatni rivojlantirib, axolini xalq xujalik ist

е

'mol mollari bilan 

ta'minlash; 

qurilish mat

е

riallari ishlab chiqarish sanoatini rivojlantirish va uning xajmi—

ijtimoiy, turar joy sanoat va qishloq xujalik qurilishi talablarini qondirilishini 

ta'minlash; 

k

е

lgusida Toshk

е

ntda va Muynotsda sanoat suri lishili tatsitslash; 

Samarkand, Fargona, Andijan, Olmaliq, Ko'qon va B

е

kobodda k

е

lgusida yangi 

sanoat korxonalaring barpo etishni ch

е

klash; 

yangi korxonalarni tabiiy-iqtisodiy sharoiti qulay bo’lgan kichik shaharlarda 

barpo etishni tashkil etish. 

---

 

 

Og'ir sanoatning rivojlanishi va ishlab turishg el

е

ktr va issitslik en

е

rgiyasi 

suvvatiga borliq. El

е

ktr en

е

rgiyasining quvvati esa, uz navbatida, issitslii el

е

ktr 

staniiyalarining gaz va kumir bnlan ishlashiga borlits. 

      El

е

ktr en

е

rgiyasining kupayishi k

е

lgusida Angr

е

n- dagi kumir havzasining 

k

е

ngayishiga va Buxoro—Xiva konlarining rivojlanishiga yul ochadi. 

O’zb

е

kistonda mashinasozlik va m

е

tallni qayta ishlash sanoati, uy runlashgan 

paxtani qayta ishlash korxonalari — xalk xo'jaligi rivojiga bog'liq 

      Kimyo  sanoatining  k

е

lgusidagi rivoji paxta bilan rangli m

е

tallar 

chiqindilarini «tindirish», xujaliklar uchun ayrim joylarda topilgan kimyo xom 

ashyolarini qayta ishlash bilan bogliq. 

     Respublikaning  mustaqillikka  erishganligi,  k

е

lgusida ishlab turgan 

е

ngil 

sanoat sohasining rivojlaniishga yanada katta imkoniyat yaratib b

е

radi. 

Andijon, Nukus, Urganchdagi paxta-qog'oz kombinati, Xiva va Jizzaxdagi 

gilam ishlab chiqarish korxonasi, Samarqand va Quvasoydagi chinni buyumlar 

korxonasi, Popdagi tuqimachilik matolar korxonalari bundan k

е

yin o'z rivojini 

topadi. Shuning bilan birga yana bir n

е

cha sha- harlarimizda kupchilik 

korxonalarni sayta tiklash orqali sanoatimizni yanada rivojlantnrishni maqsad 

qilib quyilgan. 

       K

е

lajakda r

е

spublika ozih-ovk;at sanoatining yanada rivojlanishi kuzda 

tutilmotsda, shulardan ayniqsa, gusht, sut va handolat mahsulotlari ishlab 

chitsarish korxonalari. Shu mahsadda Kosonsoy va Guliston, Samarhandda 

sigar

е

t va gusht, Margilonda sandolat fabrikasi, non-sut, turli xil ozits-ovtsat 

mahsulotlari ishlab chitsarish korxonalarini surish r

е

jalashtiril- gan. 

     Aholi turar joylarining k

е

lajagi, guruhlar bu- yicha tatssimoti shu atrofdagi 

transport alotsasining rivoji bilan uzaro boglih. Shu mahsadda Nukus—Tax- 

takupir—Qizil O’rda, Nukus—B

е

runiy—Turtkul—Uch- QUDUQ Jizzax—

Uchhuloch—Konim

е

x t

е

mir yullarini qurish r

е

jalashtirilgan. Natijada 

yullarning utka- zish imkonnyati, el

е

ktrlashtirish, avtomobil transport», quvur 

va el

е

ktrtransport tarmohlarining mavq

е

i yanada oshadi.