Microsoft Word Foydali qazilma end doc

11-§. Nurash konlari 
 
Nurash konlari ikki guruhga bo‘linadi: 
1. Qoldiq konlar. 
2. Sizma (infiltratsion) konlar. 
Qoldiq konlar nurovchi jinslar hisobiga hosil bo‘lib, ularning 
ichida joylashadi. Ba’zida ular sizma mahsulotlar bilan biroz 
boyitilgan bo‘ladi. Qoldiq konlarning hosil bo‘lishida gidrogeologik 
sharoitning ahamiyati ayniqsa katta. Masalan, nurash qobig‘ida gil 
kabi «ekranlik» (ya’ni to‘siqlik) xususiyatiga ega bo‘lgan zich jinslar 

---

 
32
bo‘lsa, yomg‘ir suvlarini o‘tkazmay kimyoviy nurashga salbiy ta’sir 
ko‘rsatadi. Aksincha, o‘ta g‘ovak jinslar ham qulay emas: chunki ular 
sizot suvlar bilan kimyoviy birikmalar hosil qilishga ulgurolmay 
qolishi mumkin. Suv osonlik bilan shimilib, pastga qarab bir tekis 
sokin harakat qiladigan tog‘ jinslari eng qulay sharoit hisoblanadi.  
Qoldiq konlar tabiatdagi yotish sharoiti va shakli bo‘yicha uchga 
– yoyiq, cho‘ziq va kontakt oldi konlariga bo‘linadi. 
Yoyiq konlar tub jinslarning ustki qismida sodir bo‘luvchi nu-
rash jarayonlari natijasida hosil bo‘lib, ana shu jinslarni qoplab, yopib 
yotadi. Bunday konlarning ostki qismi ancha murakkab tuzilgan bo‘-
lib, sekin-asta o‘zgarmagan jinslarga o‘tib boradi. Konlarning ustki 
qismi intensiv o‘zgargan jinslar bilan bir qatorda o‘zgarmagan jinslar-
ning qoldiq «orolchalari»dan tuzilgan, notekis bo‘ladi. Kattaligi ko‘n-
dalangiga bir necha 10 m dan bir necha ming m.gacha bo‘lishi mum-
kin. Qalinligi odatda bir necha 10 sm dan tortib bir necha 10 m gacha 
bo‘ladi. 
Cho‘ziq konlar tomirsimon shaklda bo‘lib, chuqurlikka yoriqlar 
bo‘ylab kirib boradi. Ular ko‘pincha bir necha yuz m.ga cho‘zilgan 
bo‘ladi (4 km ga cho‘zilgan hollari ham ma’lum). Bunday konlar 
odatda bir necha o‘n metr chuqurlikka, ba’zida 100–200 m va ayrim 
hollarda 1,5 km gacha boradi.