Microsoft Word ece. Cep. 156. Uzbek doc

 
6.7 
Сув ресурсларни бошқариш ва муҳофаза қилиш учун институциявий шароит 
Мамлакат даражасида сур ресурсларни бошқаришни Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги, Табиатни 
муҳофаза қилиш давлат қўмитаси (ТМДҚ), Геология ва минерал ресурслар давлат қўмитаси ва 
маҳаллий давлат органлари орқали Вазирлар Маҳкамаси амалга оширади. Мамлакатда сувдан 
фойдаланиш ва сувни муҳофаза қилиш масъулияти вилоят ва туман даражасидаги тегишли маҳаллий 
органларига ҳам юкланган. 
Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги сув ресурсларини бошқариш учун мутасадди давлат органидир. У 
сувни бошқариш ва ундан фойдаланиш борасидаги давлат сиёсатини амалга оширишда марказий роль 
ўйнайди ва Ўзбекистондаги сувни бошқариш идоралар ишини мувофиқлаштиради. Қишлоқ ва сув 
хўжалиги вазирлигининг сувни бошқаришга тегишли асосий вазифалари қўйидагича: қишлоқ хўжалиги 
ва сув секторида сиёсатни ишлаб чиқиш; қишлоқ хўжалиги ва сув ресурслар соҳасида янги 
технологияларни киритиш ва ишлаб чиқиш; тижорат хизмат корхоналари ва ташкилотлари фаолиятини 
мувофиқлаштириш; сув ресурсларни бошқаришни такомиллаштириш мақсаадида суғориш ва дренаж 
тизимларига инвестициялар киритиш; бассейн ташкилотлари учун тартиб ва тартиб-қоидаларни ишлаб 
чиқиш; СФУни ривожлантиришда ёрдам кўрсатиш; дарё бассейнлари даражасида ИСРБни жорий этиш; 
кучли тадқиқот институтларни барпо этиш ва хўжаликларда суғоришни яхшилаш учун ўқув курсларни 
ташкил қилиш. 
Суғориш тизимларининг бассейн маъмурияти (СТБМ) Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги қошидаги 
минтақавий органлардир. Мавжуд тузилмалар асосида барпо этилган СТБМларнинг асосий вазифалари 
сув ресурсларни мақсадли ва оқилона фойдаланишни бошқаришдир; интеграллашган сувни бошқариш 
техник сиёсатни амалга ошириш; сувдан фойдаланувчиларга сувни узлуксиз ва вақтида етказиб бериш; 
бассейн доирасида сув ресурсларни оқилона бошқаришни таъминлаш ва сувдан фойдаланишни 
ишончли ўлчашни таъминлаш. 
Суғориш ва дренаж давлат қўмитаси суғориш ва дренаж фаолиятини мувофиқлаштиради. Йирик сувни 
бошқариш ташкилотларининг бошлиқлари ва вилоят ҳокимларининг сувни бошқариш масалалари учун 
мутасадди ўринбосарлари ушбу қўмитанинг аъзолари ҳисобланади. 
Ўзкоммунхизмат коммунал хизматлар учун мутасадди давлат органидир. У 2000 йилда Коммунал 
хизмат вазирлиги ўрнига жорий этилган. Ушбу идоранинг асосий вазифалари вилоятлараро сув 
қувурларининг барқарор ва ишончли ишнини таъминлаш, вилоятлараро сув қувурларидан фойдаланиш 
ва лойиҳалаш ва кўриш борасида интеграллашган техник сиёсатни ишлаб чиқиш ва амалган ошириш ва 

---

115 
меъерий-ҳуқуқий шароит ва коммунал хизматларга таъсир кўрсатувчи техник ва иқтисодий шароитни 
кузатишга қаратилган таклиф/ташаббусларни ишлаб чиқишдан иборат. 
Ҳокимият ва агентлик раҳбарлиги остида маҳаллий даражада коммунал хизматлар учун вилоят 
коммунал ва эксплуатация уюшмалари масъул ҳисобланадилар. 
ТМДҚ атроф-муҳит ва табиий ресурсларни муҳофаза қилиш борасида бош ижроия идора ҳисобланади. 
У ер усти сувини назорат қилиш ва яхшилаш ва табиатни муҳофаза қилиш борасидаги қонун 
ҳужжатларига риоя қилиш учун мутасадди ҳисобланади. Шунинг учун унинг таркибида инспекциялар, 
жумладан Таҳлилий назорат бўйича ихтисослашган давлат инспекцияси мавжуд. У атроф-муҳитни 
муҳофаза қилиш чора-тадбирларни ишлаб чиқади ва ижро этади. Қўмита бевосита Олий Мажлисга 
бўйсунади. 
Геология ва минерал ресурслар давлат қўмитаси ер ости сувининг мониторинги ва уни бошқариш учун 
мутасадди. 
Ўзгидромет дарёлар, кўллар ва сув омборларининг гидрология режимини кузатиб боради ҳамда 
дарёлар, кўллар ва сув омборларидаги сувнинг сифатининг мониторинги учун мутасаддидир. 
Санитария ва эпидемиология станциялари аҳолининг эпидемиологик хавфсизлигини таъминлайди. 
Давлат даражасида станциялар Соғлиқни сақлаш вазирлигининг бўлимлари ҳисобланади. Вилоят ва 
туман даражаларида улар тегишли ҳокимият қошида фаолият кўрсатади. Станциялар хавфли моддалар 
билан ифлосланишнинг олдини олиш мақсадида ичимлик, коммунал ва суғориш сувининг сифатини 
мониторинг қилиш учун масъул ҳисобланади. 
СФУ яқинда барпо этилган хусусий фермер ва бошқа хўжалик субъектларининг уюшмалари бўлиб сув 
таъминоти ва хўжаликларнинг суғориш ва дренаж тизимларини эксплуатация қилиш ва уларга техник 
хизмати кўрсатишда хизмат қиладилар. Биринчи СФУлар 1999-2000 йилларда барпо этилган эди, унда 
фойда келтирмайдиган колхозларни ислоҳ қилиш хусусий фермер хўжаликларни ташкил қилишга олиб 
келган эди, улар ўз навбатида фермер хўжаликлари уюшмаларига қайта ташкил этилди. Ушбу 
уюшмалар биринчи 13 СФУлари униб чиққан замин бўлиб хизмат қилди. Ҳозир Ўзбекистонда 1.693 
СФУлари мавжуд. Гарчи СФУ ер ва сувдан фойдаланиш соҳасида янги тур нодавлат ташкилоти бўлса-
да, улар 2005 йилда қарийб 2,8 миллионга ерда хизмат кўрсатдилар ва тахминан 70.000 км суғориш 
каналлари ва 50.000 км дренаж тармоғига масъулдирлар. 
Мавжуд ҳуқуқий тизимнинг чекланганлигини бартараф этиш мақсадида 2004 йил ноябрь ойида СФУ 
ривожлантиришга тегишли қарорлар қабул қилиш учун махсус ҳукумат комиссияси тузилди. Қуйидаги 
қарорлар қабул қилинди: СФУ тўғрисида қонун ишлаб чиқиш, суғориладиган ерларда сув 
ресурсларидан оқилона фойдаланишни режалаштириш ва бошқаришда СФУнинг ролини кучайтириш ва 
барқарор ИСРБ ривожлантириш, гектарга бериладиган сув ҳажмини қисқартирадиган суғориш сувини 
бериш илғор технологияларни татбиқ этиш орқали сув ресурсларидан яхшироқ фойдаланишга СФУни 
рағбатлантириш, замонавий суғориш сувини бериш технологияларини татбиқ қилиш учун махсус 
дастур ишлаб чиқиш ва фермер хўжаликларни молиялаш билан боғлиқ масалаларни кўриб чиқиш ва 
фермерлар ишлатган сув ҳажмини аниқ ўлчаш ва ҳисоблаш учун СФУга сув ўлчагичларни татбиқ 
этишда ёрдам кўрсатиш.