Microsoft Word dissertatsiya222. docx

Jismoniy agressiya
– boshqa bir odamga nisbatan jismoniy kuch 
ishlatish. 
2.
Bilvosita agressiya
– boshqa shaxsga qaratilgan g’iybat, piching 
ko’rinishidagi bilvosita olinadigan alam, nafratning yo’nalishi 
aniqlanmaganligi ham bo’lishi mumkin (yer tepish, baqirib - chaqirish).
3.
Jizzakilik
– jizzakilikka moyillik, arzimagan narsaga portlab ketish, 
keskinlik, qo’pollik qilish, .
4.
Negativizm
– (voqelikka salbiy munosabatda bo’lish, hamma narsani 
inkor etish), rahbariyat yoki obro’ga qarshi yo’nalgan xulq – atvor, 
talab, tartib, qonunlarga qarshi passiv monelikdan faol xatti – harakat 
darajasigacha yetib kelishi mumkin.
5.
Ranj
– kimdandir yoki butun olamdan alamzadalik, hayolan yoki 
chindan ham keltirilgan iztirob, g’azab, atrofdagilarga nisbatan nafrat, 
hasadning namoyon bo’lishi. 
6.
Shubhalanish
– ishonchsizlikka moyillik, odamlar bilan ehtiyot bo’lib 
munosabatga kirishish, atrofdagilar zarar yetkazishi mumkin, - degan 
o’y bilan yashash. 
7.
Verbal agressiya
– salbiy his – tuyg’ularni og’zaki tarzda ifodalash 
(janjal, baqirish, so’kinish, tahdid, la’nat aytish, qarg’ash kabilar).
8.
Aybdorlik hissi 
– o’zi va atrof – muhit o’rtasidagi munosabatlarda 
kuzatiladigan aybdorlik hissi, o’ziga qarshi qaratilgan xatti – harakat, 
ya’ni o’zini ayblash, o’zini gunohkor hisoblash.

---

58 
O’tkazgan metodikamizda yuqoridagi shkalalarni o’rgandik. Agressivlikni 
ko’rsatuvchi uch shkala – jismoniy agressiya, jizzakilik va verbal agressiya 
hisoblanib, ular orasida jismoniy agressiya va verbal agressiya nisbatan yuqori 
natijani ko’rsatdi. Umuman natijalar bir – biriga yaqin bo’lib, o’smir yoshidan 
kelib chiqib va sinfdagi gender jihatdan tenglik natijalarga ham ta’sir ko’rsatdi. 
Qiz bolalar ko’proq verbal agressiya moyil, o’g’il bolalarda jismoniy tajavuz 
kuchliroq bo’lib, ularning yosh davlaridan kelib chiqib, jizzakilik sifatida ham 
xos bo’ladi. Dushmanlik darajasini ko’rsatuvchi ikki shkala – ranj va 
shubhalanish ko’rsatkichkichlari ham yuqori, ayniqsa, shubhalanish darajasi 
62%ni qayd etdi. O’quvchilarda “Agressiya shakllari va uni ko’rsatkichlari” 
bo’yicha o’tkazilgan metodika natijasida agressivlik darajasi 40 nafar 
o’quvchining 57%ida normada, 38%ida normadan past, 5%ida normadan yuqori 
ekanini ko’rsatdi. Dushmanlik kayfiyati esa 40ta o’qvchining 72%ida normada, 
23%ida normadan yuqori va 5%ida normadan past natijani qayd etdi. Yuqorida 
matematik – statistik tahlil natijalari shuni ko’rsatmoqdaki, jismoniy agressiya va 
jizzakilik shkalalari o’rtasida munosabat mavjud, aksincha shubhalanish va 
jismoniy agressiya o’rtasida esa teskari aloqa ifodalangan. Jizzakilik va verbal 

---

59 
agressiya munosabati ancha kuchli, yani biri ikkinchisiga ta’sir ko’rsati. Masalan 
kishidagi jizzakilik xususiyati verbal agressiyani ham kuchayishiga olib keladi. 
Verbal agressiya va sergumonlik shkalalari o’rtasida ham teskari aloqa 
ifodalangan. Ranj shkalasida faqat jizzakilik bilan 366*natija nisbatan bog’liq 
bo’gan. Shubhalanish shkalasi deyarli barcha shkalalar bilan teskari aloqada, ular 
bilan ta’sirlashmayapti. Jizzakilik esa agressiyani eng tez va ko’p namoyon 
bo’luvchi ko’rinishi bo’libgina qolmay, boshqa agressiya shakllariga ham ta’sir 
qilar ekan. Hisobot natijalarga ko’ra, o’quvchilarda verbal agressiyada yaqqol 
og’ish kuzatilgan. O’rtacha ko’rsatkich oshgan sari standart og’ish ham keskin 
ko’tarilgan. O’rtacha natija va standart og’ish o’rtasida farq juda katta. Jizzakilik 
nisbatan mo’tadil, shubhalanish shkalasida ham og’ish bor, o’rtacha ko’rsatkich 
nisbatan yuqori, standart og’ish esa unga nisbatan ancha past. O’rtacha natija va 
standart og’ish bir-biriga mutanosib emas. Ranj shkalasida aksincha, o’rtacha 
natija pasaygan sari, standart og’ish yuqorilab ketgan. Jismoniy agressiya 
ko’rsatkichlarida, o’rtacha natija ko’tarilgan sari, standart og’ish tushib borgan.