Microsoft Word Conf-селекция rtf

УРУҒЛИК ҒЎЗА ЧИГИТИНИ САҚЛАШДАГИ АЙРИМ ТАЛАБЛАР 
 
Асамов Д.К., Азизов Х.Я. 
Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети
 
Уруғларнинг ҳаётчанлигини узоқ муддат сақлаш уларни органик тиним ҳолатда бўлишига боғлиқ 
[6,8], бу эса, биологик объектдаги сувнинг ҳар хил формаларини нисбати, миқдори ва структураси билан 
аниқланади [2]. Харринтоннинг маълум қоидасига кўра [5], уруғлардаги намликни 1% га 
камайтирилганда, уларнинг ҳаётчанлигини давомийлиги икки баробар ошиши юқоридаги фикрларни 
тасдиқлайди. 
Маълумки, ҳар йили Республикамизда йиғиб олинган пахта ҳосилидан 1,7-1,8 миллион тонна 
чигит ғамланади, буларнинг асосий қисми озиқа хом ашёси бўлса, 5-6% эса, уруғлик материали 
ҳисобланади. Янги кўсакдан очилаётган чигитнинг намлиги дастлаб 40-45% атрофида бўлса, бу кўрсаткич 
аста-секин пасайиб 8-10% ни ташкил қилган [1,7].
Пишган чигитларни узоқ муддат органик тиним ҳолатда ҳаётчанлигини юқори даражада сақлаш 
учун уларнинг намлиги 8% дан юқори бўлмаслиги талаб қилинади [7]. Бироқ кейинги йилларда 
туксизлантирилган чигитларни экиш ўзининг ҳар томонлама самарадорлигини кўрсатмоқда, яъни 
фитопатоген организмларга қарши курашиш, чигитларни турли хил кимёвий моддалар билан ишлов 

---

45
бериш, қўшимча озиқа моддалар ва микроэлементлар билан бойитиш, ғўзанинг чидамлилик 
хусусиятларини ошириш, шунингдек физиологик фаол моддалар билан уларни ўсиш ҳамда 
ривожланишини кучайтириш ва бошқалар.
Юқоридаги усуллар қўлланилганда, (1 тонна чигит 20 литр ҳажмдаги моддалар билан ишланади) 
чигитнинг намлиги 2% га ошиб умумий намлик, 10% ни ташкил қилади. Чигитларда талаб даражасидан 
ортиқча бўлган сувни пайдо бўлиши муртакдаги айрим физиологик ва биокимёвий жараёнларни бироз 
бўлса ҳам силжишига олиб келади, бу эса, чигитнинг ҳаётчанлик даражасига салбий таъсир этиши 
мумкин. Ушбу фикрларга асосланган ҳолда намлиги 6% бўлган чигитларни сақланиш жараёнида 
ҳаётчанлигини ўрганиш, бажарилган ишнинг асосий мақсади қилиб олинди.