202
KALTA POYALI YUMSHOK BUGDOY SELEKSIYASI UCHUN BOSHLANGICH MATERIAL
Xodjakulov T., Karshiyeva U., Kuchkorov N.
SamQXI
Bug’doy seleksiyasi bo’yicha ishlarning jadal rivojlanishiga O’zbekiston Respublikasi Oliy majlisida
1996 yil «Seleksiya yutuqlari haqida», «Urug’chilik haqida»gi qonunlar katta ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Oliy
Majlisda 2002 yil 30 va 31 avgustlarda «Seleksiya yutuqlari haqida»,
«Urug’chilik haqida»gi qonunlarning
yangi tahriri, o’zgartirishlar kiritilgan hamda qabul qilindi. Yangi qabul qilingan qonunlar seleksiya ishlarini
jadallashtirish, navlar, durugaylar, zotlar ta’rifi, seleksiya yutuqlarini himoya qilinishi va boshqa dolzarb
muammolarni hal etishga qaratildi. O’zbekistonda seleksiya jarayoni uchun zarur qimmatli belgi, xususiyatlarga
ega dastlabki materiallarni, bug’doy kolleksiyasi namunalarini O’zbekiston o’simlikshunoslik ilmiy-tekshirish
instituti (VIR), SIMMIT, IKARDA xalqaro ilmiy tadqiqot institutida barcha madaniy o’simliklarning gen banklari
tashkil etildi va ularni namunalari saqlanmoqda, o’rganilmoqda hamda ko’paytirilmoqda.
Yangi yaratilayotgan bug’doy navlariga turli tuproq-iqlim sharoitida barqaror hosilni shakllantirish
hamda yuqori mahsuldorlikka ega bo’lishi xususiyatlariga ega bo’lishi talablari qo’yilmoqda. Yangi navlar
sug’oriladigan yoki lalmikor yerlarda keng tarqalishi, ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo’lishlari uchun turli
tuproq-iqlim sharoitiga moslashuvchan, plastik, kasalliklarga, zararkunandadarga chidamli xususiyatlariga ega
bo’lishi lozim.
Boshlang’ich materiallar sifatida SIMMIT, IKARDA, VIR, O’zbekiston o’simlikshunoslik ilmiy- tekshirish
institutlaridan olingan qimmatli belgi, xususiyatlarga ega bug’doy nav va namunalari o’rganildi. Ularning
qimmatbaho belgi va xususiyatlari asosida mahalliy sharoitda yaratilgan navlar kamchiliklarini to’ldirish yeki
ularning imkoniyatlarini oshirish mumkin..
Tadqikotning asosiy maqsadi Samarqand viloyatining sug’oriladigan yerlar sharoitida bug’doyni
tezpishar,don xosildorligi yukori va tashki muxit omillariga chidamli dastlabki materialini tanlash va shu
asosida hosildorlikni hamda bu don sifatini oshirishdir.
Tezpishar navlar O’zbekiston sharoiti uchun juda qulay bo’lib, qurg’oqchilik va garmsel boshlanguncha kerakli
xosilni to’plab ulguradi va yer tez bo’shganligi sababli bir yilda yerdan 2-3 marta xosil olish imkoniyatini
beradi.Bizning tajribalarimiz shuni ko’rsatdiki, vegetasiya davrining davomiyligi 225 kundan 245 kungacha
davom etib, bu navning kechpishar yoki tezpisharligiga bog’liq holda o’zgardi.
Do'stlaringiz bilan baham: