|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
44
ikkovlari — Xudoning sho‘boni ham, hali hur fikrlashdan mahrum bo‘lmagan talaba ham cho‘nqayib
tavofga turdilar, nigohlarini O’ziga tikdilar, butun o‘y-hayollari bilan O’ziga berildilar. Ular yolg‘iz
O’ziga roz aytish umidida edilar. Zero, O’zi yer yuzining istagan nuqtasida, kunning istagan vaqtida
istagancha odamlar bilan, hattoki butun insoniyat bilan bir vaqtda muloqot qila olardi. Mana shunda
ham zohir edi O’zining intihosizligi.
Bu safar ham har qachongiday bo‘ldi: ibodat o‘yinini ado etarkan, ularning har biri tashvish-
anduhlarini O’ziga bayon qilmoqni, O’ziga imon-e’tiqoddan kelib chiqadigan xatti-harakatlarini
oqlamoqni istardi. Ularning har birlari koinotda shu qadar kichkina bir nuqtani shu qadar kichik
muddatga ishg‘ol qilib turarkan, o‘zlarini tasavvurdagi shu koinot bilan muvofiqlashtirishga urinar,
cho‘qinar, yorug‘ olamga mehmon bo‘lganligi uchun Yaratganga shukrona aytar, hamma kunlardan
ham keyin keladigan oxir kun eshikka tashrif buyurganda, tilda va dilda O’zining nomi bilan jon
olishini iltijo qilardilar...
Keyin ular yana o‘sha xonaga o‘z vazifalarini ado etgani qaytdilar. Yuzma-yuz o‘tirib, ochiqdan-
ochiq so‘ylashib oldilar.
— Shunday qilib, chirog‘im, senga pand-nasihat aytmoqchi emasman,— deb so‘zini boshladi ota
Koordinator Avdiy Kallistratovning ro‘parasidagi yumshoq charm o‘rindiqqa qulayroq joylashib
olarkan. Avdiy stulda o‘tirib, seminariyaning odmi kiyimlari ostidan yog‘ochdai turtib chikqan oriq
tizzalariga qo‘llarini tiragancha tavoze bilan uni eshitishga hozirlandi.
Avdiy masalani uzil-kesil qiladigan gapni kutgandi. Lekin xazratning nigohida na qahr va na
boshqa bir g‘araz uqmay bir oz ajablandi. Aksincha ota Koordinator tashqaridan bag‘oyat xotirjam,
vazmin ko‘rinardi.
— Qulog‘im sizda, taqsir,— dedi itoat bilan talaba.
-- Gap shunday. Men sening tanobingni tortib qo‘ygani. kelganim yo‘q. Senga o‘git aytib ham
o‘tirmayman. Bular jo‘n narsalar va senga munosib emas. Seni yengiltak deyolmayman. Lekin
o‘ylamay-netmay qizishib aytayotgan gaplaring odamning g‘ashini keltirmay iloji yo‘q. Fahmlagan
bo‘lsang kerakkim, sen bilan o‘zimni teng qo‘yib gaplashyapman. Ochig‘ini aytsam, sen ancha-
muncha aqllisan... Sirli joyi yo‘k, cherkov o‘z ta’limotiga qarshi borishingdan manfaatdor emas.
Aksincha, Xudo yo‘lida butkul va sira og‘ishmay ko‘shish ko‘rsatishingni istaydi. Men ham buni
yashirib o‘tirmayman. Sening marhum padaringni yaxshi bilardim. U bilan doim fikrimiz bir joydan
chiqardi. Shuning uchun qulog‘ingni otalarcha cho‘zib qo‘yishim mumkin edi. Otang chin xristian,
ezgu odam edi. Buning ustiga ancha bilimdon, ma’rifatli ham edi. Nasib etgan ekan, mana sen bilan
idora odamlarining rasmiy tili bilan aytganda, dyakon, ko‘p yillar cherkovda xizmat qilgan marhum
dyakon Innokentiy Kallistratovning solih farzandi bilan ham ko‘rishdim. Nima bo‘lyapti o‘zi? Yashirib
o‘tirmayman, boshda sen haqingda ko‘p yaxshi gaplarni eshitgandim. Lekin bu yerda hozir odamni
ancha tashvishga solib qo‘ygan masala ustida keldim. Sen hali oddiy talabasan. Lekin halitdan
Xudoning ta’limotini taftish qilishga tushibsan. Og‘zingdan chiqayotgan befarishta gaplarga quloq
solsam, yoshligingga borib, chakki qadam tashlayotganga o‘xshaysan. Bir narsaga ishongim keladi.
Gap shundaki, anchayin sabablarga ko‘ra odam yoshlikda o‘ziga qattiq bino ko‘yadi. Turli-tuman
odamlar fe’l-atvori, ta’lim-tarbiyasiga ko‘ra bu turlicha namoyon bo‘ladi. Turmushning tegirmonidan
butun chiqqan, yoshi bir yerga borib qolgan odam hayot shomida Xudoga ishonchini yo‘qotgani yoki
ilohiy istiloh va tushunchalarni o‘zboshimchalik bilan talqin qilganligini hech eshitganmisan? Yo‘q,
bunaqa voqea ro‘y bersa ham, ahyon-ahyon tasodif bilan ro‘y beradi. Odamning yoshi ulg‘aygan sari
ilohiyotning mohiyatini shuncha chuqur anglaydi. Axir, barcha Yevropa faylasuflari, xususan, alg‘ov-
dalg‘ov inqilob davri arafasida dinga qarshi dahriylarcha keskin hujum boshlagan (bu hujum uch yuz
yildan beri tinmay davom etib kelyapti) anavi frantsuz entsiklopedist allomalari ham juda yosh edilar,
shunday emasmi?
— Rost aytasiz, taqsir, yosh edilar,— tasdiqladi Avdiy.
— Ana ko‘rdingmi? Bu yoshlikka, nima desamikin, ekstremizm xos ekanligini ko‘rsatmaydimi?
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
