|
www.ziyouz.com
kutubxonasi
18
Mana, oradan osmondan tushganday bu mo‘may ish chiqib qoldi. Kiyik deydimi-ey, sayg‘oq deydimi-
ey, unga nima farqi bor, oyog‘idan ko‘tarib shartta-shartta mashinaga tashlar ekansan. Bir oyda ham
topolmaydigan aqchangni ikki-uch kunda bemalol ishlab olasan. Yana Ober qurg‘urning siylovini
aytmaysizmi? Bir yashik aroq. To‘g‘ri, bu o‘rtadagi umumiy daromaddan olinadi. Lekin baribir-da.
Nihoyat, bu to‘p ichida eng qo‘y og‘zidan cho‘p olmagani bu — Uzuqboy. Uning oyoq-qo‘li juda
chaqqon. Uzuqboy o‘zi shu yerlik, Mo‘yinqum atroflaridan. Negadir uni Aborigen deb chaqirishadi.
Uzuqboy or-nomus degan narsalarning hatto ko‘chasidan ham o‘tmagan. Nima desang, bariga rozi,
bariga ko‘nadi, qo‘shiladi. Bir shisha aroq uchun Shimoliy Qutbga desangiz ham boradi.. Aborigen-
Uzuqboyning qisqacha tarjimai holi bunday: traktorchilik qilib yurgan edi. Keyin boshini ko‘tarmay
ichadigan odat chiqardi. Bir kuni kechasi traktorini katta yo‘lning o‘rtasiga tashlab ketibdi. Unga bir
mashina kelib urilib, odam nobud bo‘ladi. Uzuqboy shundan so‘ng ikki yil o‘tirib chiqdi. Bu orada
xotini bolalarini olib ketib qoldi. Shundan keyin Uzuqboy, qaydasan, deb shaharga jo‘nadi. Tayinli
biron ishning boshini tutmadi. Oziq-ovqat do‘konida yuk tashib yurdi. Uylarning qorong‘u yo‘laklarida
cho‘k tushib o‘tirib shisha bo‘shatdi. Ober uni shunday qorong‘u yo‘laklarning biridan topdi. Uzuqboy
unga miq etmay ergashdi. Nimasiga ham miq etsin... Ober Kandalovga yo‘q deb bo‘lardimi —
uzokdan hid bilishga juda usta odam...
Ober Kandalov bosh bo‘lgan xunta mana shu taxlit topishgan edi. Ular Mo‘yinqum ma’rakasida
yuzaga chiqishdi...
Agar taqdir va taqdirlar haqida, hodisalarni oldindan belgilab beradigan tirikchilikning turli-tuman
hol-ahvollari hakida so‘z yuritadigan bo‘lsak, unda aytishimiz kerakki, Avdiy Kallistratov o‘z vaqtida
diniy maktabni muvaffaqiyat bilan bitirib, shu yo‘lda ko‘shish ko‘rsatib, yaxshi unvonlarga musharraf
bo‘lib yurganda edi, unda Xudo shohid, Ober Kandalovni hech qanday tashvishga qo‘ymas, boshini
bunchalar qotirmasdi. Darvoqe, Avdiyning barcha sinfdoshlari, yengiltakkina o‘quvchi bolalar
keyinchalik ham tanlagan hayot yo‘llarini sobitqadamlik bilan davom ettirishdi, ularning hammalari bu
sohada sobiq dyakonning o‘g‘li Avdiydan ko‘ra abjirroq, chapdastrok chiqishdi. Ular diniy tahsilni
tugatgach, cherkov mansab shotisining pillapoyalaridan muvaffaqiyat bilan ko‘tarilib borishardi.
Vaholanki, Avdiy ruhoniy otalarning sevimli, iste’dodi porloq o‘quvchilaridan hisoblanardi. O’z
sinfdoshlari qatoridan chiqmaganda edi, u hech qachon Ober Kandalovga ham duch kelmasdi. Ober
Kandalov esa poplarni dunyoga yanglishib kelib qolgan odamlar, deb bilardi. O’zidan qolar gap yo‘q,
u umri bino bo‘lib cherkov ostonasiga yaqin yo‘lamagan va hatto cherkov nima ekan deb qiziqib
ko‘rmagandi.
Agar-magar deymiz... lekin shunday bo‘lishini kim bilibdi deysiz. Hammasini oldindan bilib
bo‘lsaydi... Bir marta birga qilinadigan ishga kim anketa to‘ldirib o‘tiradi. Pul ishlashdan boshqasini
hayolingga keltirmaysan. Bu xuddi kollektiv bilan kartoshka yig‘ishga chiqqanday omadi gap. Farqi
shuki, bu yerda kartoshka emas, o‘qq uchgan sayg‘oqlarni yig‘ishtirasan. Ober Kandalov o‘ziga
vokzalda duch kelgan daydi Avdiyning esipast, devona ekanligini bilgandaydi, Mo‘yinqumda endi
buni nima qilaman, qanday qilsam, bu sho‘rpeshanadan omon-eson, beziyon qutulaman deb, boshini
qotirib o‘tirmasdi. Ober Kandalov bu ishni bir chekkasi o‘tgan gunohlarimni yuvaman deb, jon
kuydirib boshlagan edi. Ana shu ishni tentak Avdiy barbod qilishiga oz qoldi. Hammasi aql bovar
qilmaydigan darajada g‘alati bir tarzda, buning ustiga g‘oyatda ahmoqona bir tarzda bir joydan chiqishi
kimning hayoliga kelibdi deysiz. Shularni o‘ylaganda, Ober Kandalovning ichgisi keladi. Bor, nima
bo‘lsa, bo‘ldi, desinmi? Lekin, buni u juda boplaydi. Yarim stakanni shartta otadi. Keyin yana. Undan
keyin yana yarim stakan. Qarabsizki, endi uning yo‘lini to‘sadigan hech qanday kuch yo‘q dunyoda,
jini jo‘shadi, qoni qaynaydi, hamma narsaning qatig‘ini chiqarib tashlagisi keladi... qok miyasiga
ursam, majaqlab tashlasam deydi... Ammo, u xuddi mana shundan qo‘rqardi. Chunki keyin ish
qanchalar pachava bo‘lishini bilardi...
Qaydan kelib qoldi o‘zi bu Avdiy degan balo! Yana agar taqdir va taqdirlar xususida, boshqa
hodisalarni keltirib chiqaradigan turli-tuman hol-ahvollar xususida so‘zlaydigan bo‘lsak, unda
Chingiz Aytmatov. Qiyomat (roman)
Do'stlaringiz bilan baham: |
