Microsoft Word Boymur\340tov tm

Moki va uning harakati

Mokili to'quv dastgohlarida arqoq ipi moki yordamida tashlanadi (3.3-rasm).

3.3-rasm. Mokini tuzilishi

1-qisqich; 2-mashinka; 3-misok; 4- plastinka.
Mokini tuzilishi va uning o'lchamlari arqoq o'ramasini turiga, arqoq al- mashtirish mexanizmiga, arqoq ipining chiziqli zichligiga, mokini harakat turiga, xomuza turi va balandligiga hamda zarb mexanizmining ishlash sharti kabi omil- larga bevosita bog'liqdir (3.4-rasm).

3.4-rasm. Moki turlari

Moki og'ir dinamik sharoitda ishlashi tufayli, uni tayyorlash uchun ishlati- ladigan materialga yuqori talablar qo'yiladi. Dastgohda to'qima hosil qilish ja- rayonida moki quyidagicha harakat qiladi: tebranma (batan mexanizmi bilan birga bo'lgan harakat) hamda ilgarilanma (batan mexanizmi bo'ylab) harakatdir. Mokini harakati uch davrga bo'lib o'rganish mumkin (3.5-rasm).

1. 
   Mokini boshlang'ich harakati, S₁.
   
2. 
   Mokini xomuza ichidagi erkin harakati, S₂.
   
3. 
   Mokini tormozlash harakati, S₃.
   

3.5-rasm. Moki harakat tezligini o'zgarishi

Agar mokiga beriladigan tezlik, faqatgina unga qarshilik ko'rsatadigan kuchlarnigina engib o'tish uchun kerak bo'lganda edi, u holda uning harakat tezligi punktr chiziqlar bilan ko'rsatilgan grafikdan iborat bo'lar edi. Amalda esa mokini tezligi uning harakatiga qarshilik ko'rsatadigan kuchlar bilan emas, balki uni xo- muzadagi harakat vaqtini qanchalik davom etish imkoniyati bilan aniqlanib, u ko'r- satgich bevosita dastgoh bosh valini aylanishlari soniga, batan mexanizmining harakat shartiga, xomuza hosil qilish jarayoni va dastgohni boshqa mexanizmlarini ta'siri bilan aniqlanadi. Mokining xomuzada harakat qilish davri krivoship-shatunli batan mexanizmi o'rnatilgan dastgohlar uchun bosh valni 180⁰-240⁰ aylanishiga to'g'ri keladi.
Mokining xomuzadagi o'rtacha erkin harakatini tezligini quyidagicha aniqlash mumkin:
V_o'r= S₂/t,

S₂-mokini xomuzadagi erkin harakat yo'lini uzunligi, m; t - mokini xomuzadagi harakat vaqti, s.

t=60/360n=/6n
- mokini xomuzadagi harakat vaqtiga to'g'ri keladigan bosh valni burilish burchagi, grad;
n- bosh valni aylanishlar soni, min^-1.
Ma'lumki,
V_o'r = S₂6n/,
 burchagi dastgoh eniga karab 90⁰ 150⁰ teng.
Mokini o'rtacha tezligi V_o'r= (V₁ +V₂)/2,
V₁ -mokini xomuzadagi erkin harakatining boshlang'ich tezligi, m/s; V₂- mokini xomuzadagi erkin harakatining oxirgi tezligi, m/s.
Bundan tashqari
V₂ = 2V_o'r - V₁ = S₂6n/ - V₁,
V₂ = 12S₂n/ - V₁,


V₂ = V₁ - at= V₁ - a/6n,


V₁ =6S₂n/ + a/12n, m/c.
a - mokini tezlanishi, m/c².
Dastgoh bosh valining aylanishlari soni ishlab chiqarilayotgan to'qimani en- iga bevosita bog'liqdir. Masalan: AT-100 uchun n=250 min^-1, AT-120 uchun n=220 min^-1, AT-175 uchun n=180 min^-1 atrofida bo'ladi.

2.