Microsoft Word bmi b. Boltaev doc

2.5. Antivirus dasturlari va ularning tahlili 

 

Diagnostik dasturlar yordamida ba’zi bir nosozliklarni aniklagan bulsak, shu 

nosozliklarni bartaraf etish uchun maxsus utilitlardan foydalanish tavsiya etiladi. 

Agarda kompyuterni potentsial tahdiddan himoya qilmoqchi bo’lsangiz, 

antivirus dasturlardan foydalanish lozim. [12], [13]. [14], [19]. 

Kompyuter viruslari. Kompyuter viruslari bugungi kunda ko’pchilikning eng 

dolzarb muammosidir. 

Virus dasturi kompyuterdagi ma’lumotlar butunligini buzishga yoki ularni 

uchirishga muljallangan buladi. Ilk bor virus dasturlari DKHda ishlab chikarilgan, 

chunki aynan bu davlatda shaxsiy kompyuterlar keng tarkalgan edi. Ilk bor ishlab 

chikarilgan virus dasturlari foydalanuvchini xotirjamligini buzishga va asabiga 

tegishga qaratilgan edi. Lekin keyinchalik ular zarar etkazishni o’zining maqsadi 

sifatida qabul qilib oldi. 

Ilk kompyuter viruslari 1982 yilda talaba Rich Skrenta tomonidan hazil 

tariqasida tarkatilgan bulib, u kompyuterdagi uyinlarni ishdan chikarar va tizim 

ishga tushirilganda sizga atab xazilomuz she’rlar o’qiy boshlardi. «Elk Kloner» 

nomini olgan bu virus 50 bora she’r o’qigandan so’ng o’z – o’zidan yo’qolib 

ketardi. Shundan so’ng bir necha turdagi mayda-mayda viruslar paydo buldi. 1987 

yilga kelib ular shu darajada ko’payib ketdiki, endi «viruslar epidemiyasi» degan 

ibora qo’llanila boshlandi. Dynan mana shu yilda birinchi epidemiya Brein nomi 

bilan tarqatildi. Natijada birgina DKDTning o’zida 18.000 ga yaqin kompyuterga 

zarar etdi. Olimlar esa virus tarqatgan «zararkunanda»ni izlashga tushib ketishdi. 

Bu borada yaratilgan dastur virus kashfiyotchisining uy manzili va telefon 

raqamini topib berdi. 

Ikkinchi epidemiya Lexay universitetida boshlandi. 4000 ga yakin 

kompyuterni ishdan chikargan virus kutubxonadagi kitoblarning elektron kurinishi 

muxrlangan disketlarni xam yukka chikardi. 

Uchinchi epidemiyaning tarqalishiga 1987 yil 30 dekabrda Iernsalim 

universiteti sababchi bo’ldi. Tarqatilgan virusning maqsadi kompyuterdagi kerakli 

---

 

 

14 

 

fayllarni uchirib tashlashdan iborat edi. 1989 yilga kelib esa «Datacrime» nomli 

«buron» kutarilib, u fakatgina fayllarga emas, ishchi tizimga xam taxdid sola 

boshladi. Birgina Niderlandiyaning uzida zararlangan kompyuterlar soni 100.000 

dan oshib ketdi. 

Asta-sekin viruslardan pul ishlash maqsadida foydalanila boshlandi. 

Shunday viruslar yaratildiki, ular kompyuterdagi ma’lumotlarni uziga kuchirib 

olib, sizdagisini yuk kilib yuborardi. Ekranda esa «ma’lum summani kerakli 

manzilga junatsangiz, ma’lumotlar kaytariladi», degan yozuv paydo bulardi. 

Hozirgi paytda butun dunyo bo’yicha 200000 dan ortiq virus dasturlari 

mavjud. Ular kompyuter viruslari bo’lib, kompyuterdagi ma’lumotlarga zarar 

etkazadi yoki kompyuterning ishlash samaradorligini tushirib yuboradi. 

Kompyuter virusi o’zi nima? Ular dasturchilar tomonidan g’arazli maqsadlarda 

yozilgan dastur. Ular odatda, ko’p martalab nusxalanadi va ijrochi fayllarga 

"yopishib oladi". Ularning "ishga tushishi" oqibatida goh displeyda turli yot 

yozuvlar paydo bo’lishi, goh diskdagi yozuvlar (fayllar) ni o’chirib yuborishi 

mumkin. 

Kompyuter viruslarini sinflarga ajratish. Viruslarni xavflilik darajasiga ko’ra 

quyidagi turlarga bo’lish mumkin: 

1.