Microsoft Word Бизнес режа doc

 
8.2. Бозорни баҳолаш ва истеъмолчилик талабини ўрганиш 
Маркетинг тадқиқотлари маркетинг фаолиятининг барча жабҳалари бўйича қарор 
қабл қилиш билан боғлиқ. Бозорни баҳолаш ва истеъмолчилик талабини ўрганиш бўйича 
маркетинг тадқиқотларининг асосий йўналишларини тавсифлаймиз. 
Бозорни ва сотувни тадқиқ қилиш. У корхонанинг келгуси фаолиятини 
белгилаш учун бозор шароитлари тўғрисида маълумотлар олиш мақсадида амалга 
оширилади. Бозорни ва сотувни тадқиқ қилишнинг асосий йўналишлариқуйидагиларни 
қамоаб олади: 

---

50
• 
бозор сиғимини баҳолаш; 
• 
бозорни сегментлаш;
• 
бозор ўзгаришлари ва ривожланиш тенденциялари таҳлили, хусусан, 
иқтисодий, фан-техника, демографик, экологик, қонунчилик ва бошқа омилларни таҳлил 
қилиш; 
• 
бозорнинг фирма структурасини ўрганиш; 
• 
сотув ҳажмини башоарт қилиш. 
Бозор сиғимини аниқлаш бозор тадқиқотларининг асосий вазифаси ҳисобланади. 
товар бозори сиғим деганда товарни сотиш даражаси ва нарх нисбатлари тушунилади. У 
аҳли талаби ҳажми ва товар таклифи миқдори билан тавсифланади. Бозор сиғими 
тадқиқотлари кутилаётган сотув ҳажмини башорат қилишга имкон беради.
Бозор сиғимининг икки хил даражаси мавжуд: потенциал ва реал (ҳақиқий). 
Бозорнинг ҳақиқий сиғими биринчи босқич саналади. Потенциал даража шахсий ва 
жамият эҳтиёжлари билан белгиланади ҳамда уларга мос келувчи товар сотувини акс 
эттиради. Реал бозор сиғими потенциал бозор сиғимига мос келмаслиги ҳам мумкин. 
Бозор сиғимини баҳолаш натурал ва қиймат ўлчамида ўлчаниб, қуйидаги 
формулага асосан топилади: 
БС қ ММ Қ ИХ -ЭХ, 
бу реда 
БС – бозор сиғими; 
ММ – миллий маҳсулот ишлаб чиқариш; 
ИХ – импорт ҳажми; 
ЭХ - экспорта ҳажми. 
Бозорнинг импорт сиғими қуйидагича аниқланади