Microsoft Word Автомобилни бошқариш ва ҳаракат лотин doc

Ko‘rish qobiliyati 
orqali haydovchi avtomobilning yo‘ldagi holatini, 
buyumlarni, ularning formalarini, rangini, o‘lchamini, priborlar ko‘rsat-
masini ko‘radi. Avtomobil agregatlari shovqinining tovushli ishoralarini 
haydovchi eshitish organi orqali qabul qiladi. Gavdaning fazoviy 
holatining, qo‘l, oyoqlarning boshqarish organlari bilan o‘zaro hamkor-
ligini, avtomobil tezligini, harakat yo‘nalishining o‘zgarishini teri-mushak 
vositasida 
sezish qobiliyati 
orqali qabul qiladi. Avtomobil alohida ishi yo‘l 
qoplamasining notekislik xarakteristikasini tebranishlar orqali qabul qiladi. 
Kabina havosi tarkibida ishlatilgan gazlar, yonilg‘i bug‘lari aralashmasini 
his etish, ish joyidagi harorat o‘zgarishi esa sezishi orqali qabul qilinadi. 
Sezish qobiliyati turli odamlarda turlicha bo‘ladi. U odamlarning tabiiy 
ko‘rsatkichlari, yoshi tajribasi, ko‘nikmalari, kasbiy bilimi va boshqa 
sifatlariga bog‘liq bo‘ladi. Tajribali haydovchi ko‘p yillik tajribasiga 
tayanib yo‘lning yoritilganligini cheklangan joylarda ham nosoz 
avtomobilga xos bo‘lgan shovqinni tezroq sezadi. Shu bois, aytish 
mumkinki, insonning sezish qobiliyati uning tajribasi va sog‘ligining 
holatiga qarab o‘zgaradi. 
Haydovchi avtomobilni xavfsiz boshqarish uchun zarur bo‘lgan axbo-
rotlarning qariyb 85% ni ko‘rish orqali qabul qiladi. Ko‘rish orqali yetarli 
kenglikni, masofani, buyumlar va ular orasidagi masofani baholash mumkin. 
Ko‘z qorachig‘ini o‘zgartirmasdan ilg‘ash mumkin bo‘lgan kenglik 
ko‘rish maydoni 
deyiladi.
Bir ko‘zning ko‘rish maydoni oq buyumni ko‘rganda o‘rtacha tashqi 
tomonga 90 gradus, ichki tomonga 65, pastga 75 va yuqoriga 65 gradus 
bo‘ladi. Rangli buyumlarni ko‘rishda ko‘rish maydoni biroz kam bo‘ladi, 
ya’ni yashil rangni ko‘rishda u 15%, ko‘k rangda esa 50%ga qisqaradi. Ikki 
ko‘z bilan ko‘rish maydoni 120-130 gradus bo‘lib amalda avtomobilning 
oldini to‘la ko‘rish imkonini beradi. 
Ko‘rish maydoni doimiy bo‘lmaydi: u kengayishi va qisqarishi mum-
kin. Haydovchi ko‘rish maydonining ancha qisqarishi oqibatida muhim 
narsalarni ko‘rmay qolishi mumkin. (masalan, piyodani ko‘rmasdan 
muhim xatoga yo‘l qo‘yishi mumkin). Ko‘rish maydoni 20%dan ko‘p 
qisqargan shaxslarning avtomobilni boshqarishiga ruxsat etilmaydi. 

---

32 
 
9-rasm. 
Ko‘zning narsalarning har xil uzoqlikda yaqqol ko‘rinishini ko‘rish 
qobiliyati