Microsoft Word Архитектуравий ашёшунослик

Devor  toshlari  va  plitalari.  Devor  toshlari  va  bloklari  asosan  tuf  va  g’ovak 
oh’aktoshlardan  mexanizmlar  vositasida  arralab  tayyorlanadi.  Devor  toshlari  390x190x188; 
490x240x188;  390x190x288  mm  o’lchamlarda  ishlab  chiqariladi.  Devorbop  bloklar  tuf, 
oh’aktosh,  dolomit,  qumtosh,  andezit  kabi  toshlardan  h’ajmi  0,1  m
3
  kam  bo’lmagan  h’olda 
tayyorlanishi maqsadga muvofiqdir. (2.3-rasm). 
 
2.3-rasm. Bloklar a-ajratilgan; b-yo’nilgan; v-arralangan 

---

Devor  toshlari  tashqi  devor  uchun  o’rtacha  zichligi  2300  kgm
3
  kam  bo’lgan  tog’ 
jinslaridan  tayyorlanadi.  Toshlarning  suv  shimuvchanligi  30%  gacha,  sovuqqa  chidamliligi  15 
tsikldan kam bo’lmasligi kerak. 
Plitalar  qurilishda  keng  miqyosda  ishlatiladi.  Yuqori  mustah’kamlik,  qattiqlik  va sovuqqa 
chidamlilikka  ega  bo’lgan  granitsimonlar  va  boshqa  magmatik  tog’  jinslari  monumental  bino 
poydevorlarida,  daryo  qirg’oqlarini  mustah’kamlashda,  ko’prik  qoplamlarida  ishlatiladi. 
Marmar,  chig’anoqli  oh’aktosh,  gips,  angidrit  kabi  toshlar  asosidagi  plitalar  mamuriy  bino  va 
inshootlarning ichki bezagi uchun ishlatiladi. Bino va inshootlarni tashqi bezagi uchun atmosfera 
muxitiga  chidamli  oh’aktosh,  dolomit,  qumtosh,  vulqon  tuflari,  marmar  kabi  tosh  plitalar 
ishlatiladi.  Tashqi  bezak  plitalari  qalinligi  4-8  sm,  ichki  bezak  plitalari  qalinligi  esa  1,2-4sm 
bo’ladi.  So’nggi  yillarda  olmos  arralar  yordamida  kesilgan  5-10  mm  qalinlikdagi  tejamli  tosh 
plitalar binolarni ichki bezagi uchun qo’llanilmoqda. 
Bino va inshootlar pollari  va zinapoyalarida ishlatiladigan toshlar bezak  sifatidan tashqari 
edirilishga  chidamli  va  sirpanmaslik  talablariga  javob  berishi  kerak.  Trotuar  plitalari  zich, 
sovuqqa chidamli qumtosh, gneys, oh’aktosh kabi toshlardan tayyorlanadi. Ular tomonlari 20-80 
sm, qalinligi 4-15 sm bo’lgan kvadrat yoki to’g’ri to’rtburchak shaklida bo’ladi. 
Bruschatka  va  bort  toshlari  asosan  zich,  sovuqqa  chidamli  magmatik  tog’  jinslaridan 
mexanizatsiyalashgan  usulda  tayyorlanadi  va  yo’l  qurilishida  qoplama  material  sifatida 
ishlatiladi. Bort toshlari balandligi 30-40 sm, eni va uzunligi turlicha bo’lishi mumkin. 
Tabiiy  tosh  materiallari  va  buyumlarini  tashish  va  saqlashda  ularni  mexanik,  ob-h’avo 
tasirlaridan saqlash zarur. Ayniqsa  jilolangan plitalar tashilayotganda, tushirilayotganda eh’tiyot 
choralari  yuqori  bo’lishi  kerak.  Bunday  plitalar  orasiga  qog’oz  qo’yilishi  lozim.  Arxitektura 
qismlari  konteynerlarda  tashilgani  maqul.  Qoplama  tosh  plitalari  omborlarda  va  bostirmalarda 
xillarga ajratilgan h’olda saqlanadi.