Microsoft Word Архитектуравий ашёшунослик

Olovga  bardoshlilik.  Tabiiy  toshlarning  olovga  bardoshliligi  ularning  mineral  tarkibiga 
bog’liq  bo’lib,  olov  tasirida  buzilishi  mumkin.  Gipstoshi  100-120
0
S,  oh’aktosh  900-1000
0
S 
h’aroratda  buzila  boshlaydi.  Wta  zich  granitsimonlar,  porfirlarda  esa  yuqori  h’arorat  tasirida 
yoriqlar h’osil bo’ladi. 
 
2.4. Tabiiy tosh materiallari va buyumlari turlari 
Xarsangtosh.  Massasi  20-40  kg  uzun  tomoni  50  sm  bo’lgan  noto’g’ri  shakldagi  tog’ 
jinslari xarsangtosh deyiladi. Xarsangtosh portlatish usulida, plitasimon  xarsanglar esa ponalar 
va urib h’arakatga keltiriladigan  mexanizmlar  yordamida  h’osil qilinadi. Xarsangtosh magmatik 
va  cho’kindi  tog’  jinslariga  ishlov  berib  olinadi.  Cho’kindi  jinslar  tarkibida  giltuproq,  pirit 
qo’shilmalari bo’lmasligi kerak. 
Xarsangtosh  siqilishdagi  mustah’kamlik  chegarasi  10  MPa  kam  bo’lmasligi,  suvda 
yumshash koeffitsienti 0,8 dan past bo’lmasligi kerak. 
Xarsangtosh  isitilmaydigan  bino  va  inshootlar  qurilishida,  chiqindilari  esa  maydalanib 
beton uchun to’ldirgich sifatida ishlatiladi. 
Shag’al.  Shag’al  cho’kindi  tog’  jinslarni  elab  fraktsiyalarga  ajratib,  gil  va  changdan 
tozalash uchun yuvib olinadi. 
Chaqiq  tosh.  Xarsangtoshlarni  5-70  mm  (150  mm  gacha)  fraktsiyada  maydalab  chaqiq 
tosh  olinadi.  Mayda  fraktsiyadagi  chaqiq  toshlarni  olish  uchun  xarsangtosh  bir  necha  marta 
maydalanadi. 
Qum.  Qum  0,15-5  mm  fraktsiyadagi  barcha  tabiiy  tosh  materiallarining  qismidir.  Qum 
tarkibida  gil  va  chang  miqdori  meyorlangan  bo’lib,  meyordan  ortig’i  beton  va  qorishmalar 
xossalarini  yomonlashtiradi.  Shag’al,  chaqiqtosh  va  qum  beton  uchun  to’ldiruvchilar  sifatida 
ishlatiladi. Bu materiallar tarkibida tabiiy radionuklidlar borligi xaqida sertifikat bo’lishi shart.