Microsoft Word Архитектуравий ашёшунослик

4.8. Sitallar va ular asosidagi buyumlar 
Sitallar-shisha kristallar shishani qisman  yoki to’la kristallash usulida olinadi. Sitall olish 
uchun  shisha  xom  ashyosi  va  maxsus  mineral  qo’shilmalar  juda  toza  xolda  ishlatiladi.  Sitallga 
maxsus  xususiyatlar  berish  uchun  kristallanish  katalizatorlari-titan,  litiy,  tsirkoniy  va  sh.k.  lar 
birikmalari  eritilgan  xolatida  aralashtiriladi.  Sitall  olishda  shixta  qo’shimcha  ravishda  issiqlik 
bilan qayta ishlanadi; bunda shisha kristallanadi va muayyan xususiyatlarga ega bo’ladi. Sitallar 
kulrang,  qora,  jigarrang,  krem  rangida,  rangli,  shaffof  va  xiralashgan  bo’lishi  mumkin.  Ular 
atmosfera va agressiv muh’itlarga, yuqori h’aroratga bardoshli bo’ladi. Dielektrik xususiyati esa, 
elektr h’aroratga bardoshli izolyatorlar tayyorlashda foydalaniladi. 
Sitallarning siqilishidagi mustah’kamlik chegarasi 500MPa, issiqqa bardoshligi 200-700
0
S, 
xatto 1000
0
S bo’ladi. 
Shlaksitall  metallurgiya  shlaki,  kvarts  qumi  va  kristallizatorlarni  maxsus  xumdonlarda 
aralashtirib  tayyorlanadi.  Kristallizatorlar  sifatida  titan,  fosfor  oksidlari,  ftor  tuzlari,  temir  va 
marganets  sulfatlari  massaga  nisbatan  4-5%  ishlatiladi.  Shlaksitall  oq  rangli,  yassi  va  maxsus 
yuzali  (shliflangan,  polirovkalangan)  xolda  chiqariladi.  Uning  yuzasiga  keramik  sirlovchi 
materiallar  bilan  istalgan  rang  berish  mumkin.  Shlaksitall  o’rtacha  zichligi  2500-2600  kgm
3
, 
siqilishdagi  mustah’kamlik  chegarasi  500-600  MPa,  egilishdagi  mustah’kamligi  90-130MPa, 
elastiklik  moduli  11
.
10
4
  MPa,ishlatilish  h’arorati  950
0
S  gacha  bo’ladi.  Shlaksitall  kimyoviy 

---

muh’itlarga  chidamli,  suv  o’tkazmaydi,  kam  ediriladigan  bo’lgani  uchun  trotuar,  yo’l 
qoplamalarida,  bardyur  toshlari  o’rnida,  binolarni  ichki  va  tashqi  tomonlardan  bezashda,  tom 
yopishda, devorbop buyumlar sifatida ishlatilishi mumkin. 
Ko’piksitall  uyachali  strukturaga  ega  bo’lib,  suv  shimuvchanligi  va  gigroskopligi  kichik, 
issiqqa  bardoshliligi  750
0
S  bo’ladi.  U  issiqlik  va  tovushdan  izolyatsiyalovchi  material  sifatida 
ishlatiladi. 
Sitalloplastik  ftoroplast  va  sitall  asosida  olinadi.  Uning  edirilishga  va  kimyoviy 
muh’itlarga chidamliligi o’ta yuqori bo’lgani uchun antifriktsion va konstruktiv material sifatida 
ishlatiladi.  Bunda  kukun  xolatidagi  sitall  ftoroplastga  o’ta  mayda  to’ldiruvchi  sifatida 
aralashtiriladi.