Microsoft Word “Аналог ва рақамли электроника” фани бўйича маърузалар матни docx

- иккинчи жараён сигнални дискретлаш 
Бу ерда h=D/N катталик квантлаш қадами деб аталади, ва натижада 
аналог кўринишидаги U(t) сигнал U*
n
(t) кўринишидаги дискрет сигналга 
айланади. 
- Учинчи жараен кодлаш 

---

Ҳайдаров А.Ҳ. Ааналог ва ракамли электроника  
115 
Дискрет хабарни маълум матн деб ҳисобласак, у ҳарфлардан, 
рақамлардан ва тиниш белгиларидан иборат бўлади. Дискрет хабар ҳамма 
элементларини рақамлаб чиқамиз ва бу ҳолда хабарни рақамлар шаклида 
узатишни амалга ошириш мумкин бўлади. 
Ўнлик тизимида ҳисоблаш тизими асоси 10 рақами ҳисобланади. Ҳар 
қандай N – сонни қуйидаги шаклда ифодалаш мумкин: 
N=…+a
2
10
2
+а
1
10
1
+а
0
10
0
; (1.8) 
бунда а
0
, а
1
, ....а
n
– коэффициентлари 0 дан 9 гача қийматларни олади. 
Масалан: 375 сони 3·10
2
+7·10
1
+5·10
0
шаклида ифодаланади. 
Умуман ҳисоблаш асоси қилиб ҳар қандай М сони олиниши ва N сони 
қуйидагича ифодаланиши мумкин:
N=…а
3
m
3
+a
2
m
2
+а
1
m
1
+а
0
m
0
; 
бунда а
0
, а
1
, a
2
, а
3
.... а
n
– коэффициентлар 0 билан m-1 орасидаги 
қийматларни ўз ичига олади.
Агар m=2 бўлса, унда иккилик ҳисоблаш тизимидан фойдаланиш ва 
ҳар қандай сонни фаҳат икки рақам 0 ва 1 орқали ифодалаш мумкин. 
Масалан: 15 рақами 1·2
3
+1·2
2
+1·2
1
+1·2
0
Иккилик тизимида арифметик ҳисоблаш жуда содда. Масалан, қўшиш 
қуйидаги қоида асосида бажарилади: 0+0=0; 0+1=1; 1+0=1; 1+1=10. Бундан 
ташқари иккилик модул билан қўшишда қуйидаги қоидага амал қилиш 
керак: 
0
0
0


; 
1
1
0


; 
1
0
1


; 
0
1
1


. 
Агар дискрет хабар элементларини кетма-кетлигини иккилик сонлар 
кетма-кетлиги билан алмаштирсак, уларни алоқа канали орқали узатиш 
учун фақат иккита 1 ва 0 код символини узатиш кифоя қилади. Мисол учун: 
0 ва 1 сонлари турли частотали тебранишлар ёки турли қутбли (“+” ёки “-“) 
доимий ток кетма-кетлигини узатиш орқали амалга ошириш мумкин. 
Ўзининг соддалиги билан иккилик асосда кодлаш турли алоқа тизимларида 
ва ҳисоблаш техникасида кенг қўлланилмоқда.